نوشته شده در دیدگاه‌تان را بنویسید

تاریخچه نوروفیدبک

تاریخچه نوروفیدبک

تاریخچه نوروفیدبک از آن داستان‌های جذاب و غافلگیر کننده است، که احتمالا خود دکتر استرمن نیز از کشف این شیوه غافلگیر شده است. نوروفیدبک در واقع نوعی بازخورد گرفتن از فعالیت‌های مغزی است، تا به این وسیله فرد با آگاهی از شرایط مغزی خود آنها را اصلاح کند.

نوروفیدبک در اصل نوعی بیوفیدبک است که تلاش می‌کند، با استفاده از ثبت و پردازش امواج الکتریکی مغز و دادن بازخورد آن به شخص نوعی خود تنظیمی را به او آموزش دهد.

برخلاف آنچه که به نظر می رسد، استفاده از این شیوه اصلاً کار سختی نیست و کافیست کمی بیشتر با این روش درمانی آشنا شده تا شیفته آن شوید. برای آشنایی با این تکنیک درمانی و آموزشی مقاله نوروفیدبک چیست؟ را بخوانید.

تاریخچه نوروفیدبک

نوروفیدبک امروزه جزء پیشرفته‌ترین وسایل پزشکی نوین است، که هنوز دانشمندان در حال تحقیق و گسترش درباره‌ی جنبه‌های مختلف آن هستند.

تاریخچه نوروفیدبک با نام ناسا (سازمان فضایی آمریکا) به شکل گسسته نشدنی، پیوند خورده است. در واقع بخش زیادی از این تکنولوژی پیشرفته مدیون تلاش‌های ناسا در سال‌های اخیر است.

همه چیز بین سال‌های ۱۹۵۸ تا ۱۹۶۵ میلادی اتفاق افتاد. در این فاصله سیر تکامل و ابداع این شیوه درمانی جدید و نوین تکمیل شد. این شیوه‌ی پیشرفته و کارآمد تحولی در حوزه درمان بیماری‌های عصبی و شناختی ایجاد کرد.

شیوه درمانی نوروفیدبک در سال ۱۹۵۸ متولد شد، اما در آن زمان همه چیز در حد یک تحقیق ساده بود و کسی از کارایی‌های فراوان این شیوه خبر نداشت.

تاریخچه نوروفیدبک با نام جویی کامیا، روانشناس و استاد دانشگاه شیکاگو آغاز می‌شود. او برای اولین بار توانست به فردی آموزش دهد، تا امواج مغزی خود را کنترل کند.

او در این آزمایش، الکترودی را در پشت سر و در نیمکره چپ آزمودنی نصب کرد و از او خواست حدس بزند چه زمانی فرکانس آلفا در مغز او غالب است.

کامیا زمانی که آزمودنی فعال بودن فرکانس آلفا را درست یا اشتباه حدس می‌زد، به او خبر می‌داد. ابتدا این حدس‌ها در تمام موارد درست نبود، اما کم کم درصد حدس‌های درست بالا رفت.

در روز دوم، آزمودنی در ۶۵ درصد از موارد و در روز چهارم در ۱۰۰ درصد موارد توانست حضور موج آلفا را درست تشخیص دهد.

در مرحله بعدی و در آزمایش دومی که توسط کامیا انجام شد، او از شخص آزمودنی خواست هر زمانی که او اشاره کرد و از وی خواست، از ورود به حالت آلفا جلوگیری کند یا وارد مرحله آلفا شود.

نتایج آزمایش کامیا نشان داد که مردم می توانند، امواج مغزی خود را کنترل کرده و در مسیری که علاقمند هستند آن را هدایت کنند.

تاریخچه نوروفیدبک و گربه‌های استرمن

اما تاریخچه نوروفیدبک و تکنیک نوروفیدبک به معنای امروزی آن بی‌شک مدیون تلاش‌ها و تحقیقات دکتر باری استرمن (Barry Sterman) محقق دانشگاه UCLA کالیفرنیا در لس‌آنجلس در دهه ۶۰ میلادی است.

البته دکتر استرمن روحش هم خبر نداشت که روزی نتیجه تحقیق‌هایش به پایه یک روش پیشرفته روان‌درمانی تبدیل می‌شود. او فقط دوست داشت بفهمد وقتی ما خوابیده‌ایم، در مغزمان چه می‌گذرد.

دکتر بری استرمن در طول تحقیقات خود در مورد خواب بر روی گربه‌ها به طور تصادفی به معجزه نوروفیدبک پی‌برد. پژوهش او در نهایت به کشف یک پروتکل نوروفیدبک منجر شد که هنوز هم در درمان حملات صرعی گراندمال مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در سال ۱۹۶۵ بود که باری استرمن روانشناس و محقق خواب شروع به پژوهشی بر روی امواج مغزی گربه‌ها کرد. البته واضح است که او طبق روال همه تحقیق‌های عصب‌شناختی، تحقیق خود را از حیوانات شروع کرد.

او در خلال این تحقیقات که درباره فعالیت عصب‌شناختی مرتبط با خواب بود، موفق به کشف امواج ۱۴ هرتز در EEG مغز گربه‌های مورد آزمایش گردید.

تفاوت این آزمایش با آزمایشات مشابه قبلی در این بود که در طول تحقیق، EEG مغز گربه‌ها ثبت می‌شد. گربه‌های آزمایشگاه دکتر استرمن، چه وقتی که خواب بودند و چه مواقعی از بیداری‌شان، EEGهای پایین‌تری را نشان می‌دادند.

از آنجایی که EEG گربه‌ها خیلی پایین بود، دکتر استرمن می‌خواست راهی پیدا کند که این EEGهای رخوت‌زده را بالاتر ببرد. بنابراین برای برانگیختن EEG گربه از یک ظرف شیر استفاده کرد، دریافت این پاداش می‌توانست امواج مغزی گربه‌ها را تغییر دهد.

در این آزمایش او ابتدا ۳۰ گربه را در قفس قرار داد و آن‌ها از دستیابی به مواد غذایی محروم کرد. پس از آن گربه‌ها را از قفس به یک محفظه آزمایشی که در آن یک اهرم و یک کاسه خالی وجود داشت منتقل کرد.

استرمن به این ۳۰ گربه آموزش داد تا برای دریافت غذا اهرم را فشار بدهند. هر بار که گربه اهرم را فشار می‌داد، کاسه با غذا پر می‌شد.

هر یک از گربه‌ها خیلی سریع یاد گرفتند در زمان گرسنگی اهرم را فشار بدهند تا غذا دریافت کنند. در مرحله بعدی او یک عنصر جدید یعنی “صدا” به آزمایش افزود.

در واقع اگر گربه‌ها زمانی که صدا پخش می‌شد اهرم را فشار می‌داند، هیچ غذایی در کاسه نمی‌ریخت. بنابراین گربه ناچار بود برای دریافت غذا صبر کند، تا صدا قطع شود و بعد از آن اهرم را فشار دهد.

آشنایی با محصولات علوم اعصاب

استرمن مشاهده کرد بعد از اضافه کردن این متغیر گربه‌ها در حالی که منتظر هستند تا صدا قطع شود، وارد یک حالت منحصر به فرد و سطح خاصی از هوشیاری می‌شوند.

در این مرحله، آن‌ها تا پایان متوقف شدن صدا بی‌نهایت هشیار و گوش به زنگ بودند، درست مانند زمانی که در طبیعت می‌خواهند شکار کنند. در این حالت، باند فرکانسی بتا پایین یا ریتم حسی حرکتی در مغز گربه‌ها فعال بود، این امواج با کاهش تنش عضلانی در گربه‌ها ارتباط داشت.

امواج مغزی ثبت شده در این حالت دارای فرکانس ۱۲ تا ۱۵ هرتز در ناحیه خاصی از مغز بودند که تا آن زمان ثبت نشده بود، بنابراین استرمن این فرکانس را فرکانس سنسوری موتور ۴ یا SMR نامید.

در ادامه استرمن یک مرحله دیگر هم به آزمایشش اضافه کرد. او می‌خواست ببیند، آیا می‌تواند به گربه‌ها چگونگی تولید این امواج را آموزش دهد.

در این مرحله آزمایش را طوری طراحی کرد، تا مشاهده کند آیا گربه‌ها در ازای دریافت پاداش (شیر)، تولید امواج SMR در مغز خود را افزایش می‌دهند یا خیر؟

این بار گربه‌ها در همان محفظه قبلی قرار داده شدند، اما دیگر اهرمی برای فشار دادن وجود نداشت. در عوض اگر گربه می‌توانست به مدت نیم ثانیه فرکانس SMR را تولید کند، ظرفش پر از غذا می‌شد.

پس از مدتی گربه‌ها یاد گرفتند چگونه SMR را تولید کنند و این نتیجه واقعا شگفت‌انگیز بود. در نهایت در طی ۱۲ ماه، استرمن و همکارانش توانستند به گربه‌ها یاد بدهند، که این باند فرکانسی را چگونه افزایش یا کاهش دهند.

کاربرد نوروفیدبک در دنیای واقعی

با این که نتایج تحقیقات دکتر استرمن واقعا جالب و شگفت‌انگیز بود، اما او هیچ ایده‌ای در مورد کاربرد این شیوه در دنیای واقعی نداشت. درست در همین مقطع از تاریخچه نوروفیدبک بود که آن اتفاق غیر منتظره افتاد و شرایطی فراهم شد تا نوروفیدبک به طور کاملا اتفاقی شکل بگیرد.

بعد از گذشت مدت کوتاهی از آزمایش SMR، استرمن توسط ناسا برای انجام برخی آزمایشات بر روی یک سوخت موشکی انتخاب شد.

سفارش‌دهنده این پروژه می‌خواست بداند که چرا کارکنان ناسا مانند کارگران و فضانوردان این سازمان وقتی در معرض این سوخت موشکی قرار می‌گیرند، دچار استفراغ، سردرد، توهم و تشنج شدید صرعی و در نهایت مرگ می‌شوند.

به نظر می‌رسید که این آزمایش جدید کاملا با آزمایش SMR نامرتبط است، اما در واقع این طور نبود. استرمن در این آزمایش هم از گربه‌ها استفاده کرد.

او ۵۰ گربه را هم از بین گربه‌های آزمایشگاهش و هم گربه‌های دیگر انتخاب کرد و در معرض این سوخت‌ها قرار داد. به هر گربه ۱۰ میلی‌گرم از سوخت موشک تزریق کرد و همزمان امواج مغزی آن‌ها نیز ثبت کرد.

چند دقیقه بعد از تزریق در همه گربه‌ها علائمی از قبیل استفراغ، سر و صدا، افزایش هواگیری، بزاق‌آوری و… مشاهده شد.

پس از یک ساعت، تمام گربه‌ها بجز ۱۰ تای آن‌ها دچار گراندمال صرع شدند. در واقع ۱۰ گربه در بین این گربه‌ها نسبت به تشنج مقاوم بودند و این باعث تعجب گروه تحقیق شد.

گروه تحقیق با مراجعه به سوابق گربه‌ها فهمیدند، این گروه از گربه‌ها قبل از این در آزمایش مطالعات خواب حضور داشتند و تحت آموزش SMR قرار گرفته بودند.

به این ترتیب استرمن متوجه شد که با آموزش تولید امواج SMR به گربه‌ها، می‌توان عملکرد مغز آن‌ها را تقویت کرد و آستانه تشنج آن‌ها را افزایش داد. این مطالعات نشان داد که نوروفیدبک SMR اثرات فیزیولوژیکی واضحی بر فرد دارد.

این نتیجه شگفت‌انگیز آغازی بر تحقیقات نوروفیدبک شد. آنها به این اندیشیدند آیا انسان هم می‌تواند با کنترل امواج مغزی مشکلات خود را حل کند؟ آیا نوروفیدبک SMR می‌تواند از تعداد تشنج‌ها در افراد صرعی کم کند یا مانع آن شود؟

اینجا بود که دکتر استرمن تحقیقات خود را بر روی انسان آغاز کرد. او در سال ۱۹۷۱ برای اولین بار این آزمایش را بر روی انسان و بر روی مبتلایان به صرع انجام داد.

در این آزمایش هنگامی که بیمار موج SMR را تولید می‌کرد چراغ سبز و در غیر این صورت چراغ قرمز روشن می‌شد. بیمار باید سعی می‌کرد چراغ سبز را روشن و چراغ قرمز را خاموش نگه دارد.

نتایج باور نکردنی بود و کاهش ۶۵ درصدی تشنج گراندمال را در پی داشت! نتایج در چندین آزمایشگاه دیگر در سراسر جهان تکرار شد و در نهایت در مجله پزشکی صرع در سال ۱۹۷۸ منتشر گردید.

کار استرمن، راه را برای برنامه‌های کاربردی بالینی نوروفیدبک هموار کرد و امروزه نوروفیدبک برای کمک به بیماران با انواع بیماری‌های عصبی در سراسر جهان استفاده می‌شود.

این روش که در اصل بر اصول روان‌شناسی شرطی‌سازی عاملی استوار است، مدیون پژوهش‌های ناسا بوده و ناسا از این تکنولوژی برای اولین بار در جهت آموزش و افزایش توانمندی فضانوردان خود استفاده نمود. این سازمان امروزه نیز همچنان از این روش برای افزایش عملکرد بهینه فضانوردان و خلبانان خود از آن بهره می‌برد.

تا امروز هیچ اثر منفی از نوروفیدبک گزارش نشده است، بلکه تمام اثراتی که داشته مثبت بوده است. در نهایت بدترین حالت این است که نوروفیدبک نتواند تغییری در علائم بیماری به وجود آورد.

نوروفیدبک از سال ۱۹۸۰ تا کنون سیر تکاملی خود را داشته و در حال حاضر در کلینیک‌ها توسط روانشناسان، نورولوژیست‌ها و روانپزشکان استفاده می‌شود.

نوشته شده در دیدگاه‌تان را بنویسید

درمان اختلال ترس با نوروفیدبک

درمان اختلال ترس

درمان اختلال ترس با نوروفیدبک یک روش درمانی نوین و موثر است، که عوارض جانبی و خطری نداشته و یک روش درمانی ایمن محسوب می شود. اگر با تکنیک درمانی نوروفیدبک آشنایی ندارید، می توانید از طریق سری مقالات زیر با این روش درمانی آشنا شوید.

مطمئنا همه‌ی ما در کل زندگی از یک چیزهایی می‌ترسیم. ترس از حیوانات، بلندی، خون، تاریکی، آمپول، جای بسته و… معمولا این ترس‌ها به میزان خفیف، یک واکنش کاملا عادی و طبیعی است. در واقع در موقعیت‌های خطرناک، ترس کاملا طبیعی و حتی مفید است. اما وای به آن روزی که این ترس‌ها بیش از اندازه شده، بلای جان زندگی ما شوند و دیگر دست از سر ما برندارند.

ترس یکی از ساز و کارهای طبیعی در انسان، برای دفاع از خود است. این واکنش طبیعی و منطقی ماهیتی حیاتی برای انسان دارد و برای حفظ جان انسان از آسیب و خطر به کار می رود.

مثلا اگر از ماشینی که به سرعت به سمت مان می آید و یا از ارتفاع زیاد نترسیم، پس مطمئنا زمان زیادی زنده نخواهیم ماند. ترس در واقع واکنشی در برابر خطرات واقعی است.

ممکن است همه‌ی ما ترس‌هایی مانند ترس از سوسک، عنکبوت، ارتفاع یا تاریکی داشته باشیم. اما این ترس‌ها معمولا خفیف هستند و زندگی عادی ما را مختل نمی‌کنند. اگر ترس آن قدر شدید شود که بر شخص غلبه کند و رفتارهایی غیر قابل کنترل از خود نشان دهد، آن وقت دیگر جای نگرانی است و آن ترس دیگر طبیعی نیست.

برای اینکه با شیوه درمان اختلال ترس با نوروفیدبک آشنا شیویم، ابتدا باید مختصری با اختلال ترس یا فوبیا و انواع آن آشنا شویم. بیش‌تر مردم ترس بیمارگونه یا فوبیا را همان ترس می‌دانند. اما میان فوبیا و ترس تفاوت‌های مهمی وجود دارد. در ادامه با تفاوت فوبیا و ترس آشنا شوید.

فوبیا چیست؟

فوبیا (Phobia) یا ترس شدید یا بیمارگونه یکی از دسته اختلالات روانی است که اکثر مردم نام آن را شنیده‌اند. فوبیا یا هراس، عبارت است از نوعی ترس شدید و بیش از حد، بیمارگونه، غیرمنطقی، پیاپی و کنترل‌نشدنی از یک موضوع، یک موقعیت یا یک شیء در فرد، که باعث اختلال در زندگی روزمره او می‌شود.

فوبیا بر خلاف ترس معمولی که یک واکنش زودگذر و طبیعی به یک عامل خطرناک است، در واقع بیشتر ترس از قرار گرفتن در یک موقعیت خطرناک مثل ترس از پرواز یا ماشین‌سواری است.

اگر دچار فوبیا باشید هنگام روبه‌روشدن با منبع ترس، دچار احساس هراس شدیدی می‌شوید. این احساس ممکن است در ارتباط با برخی مکان‌ها، موقعیت‌ها، اشیا و جانوران به وجود بیاید. در چنین شرایطی فرد دچار تنگی نفس، خفگی، افزایش تپش قلب، عرق کردن، از دست دادن کنترل، لرزیدن، سرگیجه و … می‌شود.

افرادی که فوبیا دارند بعضی اوقات احساس می کنند که اضطراب و ترسشان موجه نیست، اما باز هم کاری از دستشان بر نمی آید و نمی‌توانند کنترل احساسشان را در دست بگیرند‌‌. فوبیا می‌تواند آنقدر قوی باشد که زندگی فرد را مختل کند.

هنگامی که ترسیدن از یک چیز یا موقعیت به صورت غیرمنطقی برای مدت ۶ ماه یا بیش‌تر دنباله داشته باشد و فرد نتواند این احساس ترس را کنترل کند دچار فوبیا شده است.

جالب است بدانید تخمین زده می‌شود که تنها در ایالات متحده‌ی آمریکا، بیش از ۱۹ میلیون نفر به انواع فوبیا دچارند.

انواع فوبیا

فوبیا در واقع نوعی اختلال اضطراب است و در میان انواع اختلالات مرتبط با اضطراب، «فوبیاها» که گونه‌های مختلفی هم دارند، از همه شدیدتر و شایع‌تر هستند. بنابراین درمان اختلال ترس با نوروفیدبک در واقع همان روند درمان اضطراب با نوروفیدبک را دارد.

با درمان هراس‌های بیمارگونه، شایع‌ترین اختلال روانشناختی در میان زنان و دومین اختلال شایع در میان مردان سنین بالای ۱۵ سال است. هراس باعث واکنش‌های جدی جسمی و عاطفی پریشانی می شود.

به طور کلی بیش از ۱۰۰ نوع فوبیا شناخته شده است. که بعضی از آنها مثل ترس از سرخس، یا ترس از عدد ۸ بسیار نادرند. بعضی از هراس‌ها در جنس خاصی یا در سن خاصی شایع‌تراند، مثلاً فوبیای حیوانات در زنان شایع‌تر است و فوبیای بیماری در سنین میانسالی. ولی به‌ طور کلی هراس‌ زدگی‌ها را می‌توان به سه دسته اصلی تقسیم کرد:

پیشنهاد میکنیم این مقاله را مطالعه کنید: درمان اضطراب با نوروفیدبک eProbe

فوبیای موقعیتی:

آگورافوبیا (Agoraphobia)یا ترس از مکان‌های باز، نوعی ترس از قرار گرفتن در مکان‌های عمومی، شلوغ و موقعیت‌هایی است که نمی‌توانند به‌ راحتی از آن خارج شوند یا از آنها فرار کنند.

افرادی که دچار آگورافوبیا هستند، در صورتی‌ که در مکانی عمومی یا شلوغ قرار بگیرند، ممکن است دچار حمله‌ی هراس ‌شوند. حمله‌ی هراس در واقع نوعی احساس ناگهانی و شدید وحشت‌زدگی است، طوری که فرد خیال می‌کند دچار سکته‌‌‌ یا ایست قلبی شده و این حمله تا چند دقیقه طول می‌کشد.

علائم این حمله‌، مشابه علائم سکته‌ی قلبی است و فرد دچار تپش قلب شدید، تنگی نفس، لرزش بدن و دست، سیاهی چشم و از دست ‌رفتن هوشیاری می‌شود.

شخص با آگورافوبیا ممکن است از رفتن به سینما یا کنسرت یا سفر با اتوبوس یا قطار اجتناب کند. افرادی که دچار چنین اختلالی می‌شوند، از ترس مواجهه با مکان‌های‌ عمومی و شلوغ، در خانه می‌مانند.

نوع دیگری فوبیای موقعیتی نیز وجود دارد که کلاستروفوبیا نامیده می‌شود. کلاستروفوبیا یا ترس از مکان‌های بسته مانند ترس از آسانسور، مترو، رانندگی، تاریکی، بلندی، دریا و …می‌باشد.

فوبیای اجتماعی (Social Anxiety Disorder, Social Phobia):

هراس یا فوبیای اجتماعی که با نام «اختلال اضطراب اجتماعی» هم شناخته می‌شود، نوعی ترس یا نگرانی بسیار شدید در مورد موقعیت‌های اجتماعی است و ممکن است باعث انزوای شدید او شود.

افراد با فوبیای اجتماعی، از موقعیت‌های اجتماعی که ممکن است در آن تحقیر شده، شرمسار شده یا مورد قضاوت دیگران قرار بگیرند می ترسند.

آنها مخصوصا زمانی مضطرب می شوند، که افراد آن جمع در آن مکان را نمی شناسند. افرادی که دچار فوبیای اجتماعی هستند، به ‌ندرت در مکان‌های عمومی رفت ‌و آمد می‌کنند.

فوبیای اجتماعی گاهی اوقات ممکن است به‌حدی شدید باشد که فرد حتی برای انجام فعالیت‌های ساده‌ی اجتماعی، مانند خرید از فروشگاه یا پاسخ به تماس‌های تلفنی، دچار وحشت شدید شود.

فوبیا خاص:

این حالت از ترس بیمارگونه شایع‌ترین شکل فوبیا است. فوبیا یا هراس خاص، ترس از اشیا یا وضعیت‌ها و یا مکان‌های خاص را شامل می شود. در اینگونه فوبیا نیز احساس ترس بسیار شدید و وحشت‌گونه، زندگی معمولی فرد را دچار مشکل می‌کند.

فرد دارای فوبیا خاص ممکن است، از حیوانات خاص (مانند سگ، گربه، عنکبوت، مار)، افراد خاص (همچون دلقک، دندانپزشک، دکتر)، محیط های خاص (همچون مکان های تاریک، رعد و برق ها، مکان های بلند)، یا موقعیت های خاص (مانند پرواز با هواپیما، سوار شدن به قطار، قرار گرفتن در یک فضای محصور) بترسد.

پیشنهاد میکنیم این مقاله را مطالعه کنید: اختلال خواب در کودکان

درمان اختلال ترس با نوروفیدبک

برای درمان اختلالات ترس روش‌های متفاوتی از دارو درمانی تا روان درمانی وجود دارد. اما درمان اختلال ترس با نوروفیدبک یک روش نوین و متفاوت در این حوزه است.

درمان اختلالات ناشی از اضطراب و فوبیا با مصرف دارو یک روش قدیمی است و این داروها شامل داروهای ضد اضطراب، مهار کننده‌های بتا و… هستند.

این داورها عوارض زیادی مانند چاقی، کاهش میل جنسی، خواب آلودگی، خشکی دهان را به وجود می آورند. همچنین مصرف همزمان این داورها با داروهای دیگر ممکن است تداخل داشته و موجب محدودیت مصرف آنها ‌شود.

امروزه در دنیا درمان اختلال ترس با نوروفیدبک یک روش خوب، غیر تهاجمی، مؤثر، بدون درد و بدون عوارض جانبی برای افرادی شناخته شده است، که دچار اختلال ترس هستند. نوروفیدبک برای کودکان و بزرگسالان یک روش کاملا ایمن است.

بسیاری از متخصصان و روانشناسان، معتقدند اضطراب یکی از اولین بیماری‌هایی بود که به نوروفیدبک پاسخ داد. نتایج پژوهش‌ها نشان می دهد که حدود ۸۰ الی ۹۰ درصد از انواع بیماران اضطرابی با استفاده از نوروفیدبک درمان شده‌اند.

در نتیجه نوروفیدبک می تواند به عنوان یک روش تکمیل کننده و جایگزین برای دارو و درمان به کار برود. این روش به شما یاد می دهد که عملکردهای مهم بدن،‌ از جمله ضربان قلب را با کمک ذهنتان بتوانید کنترل کنید.

در واقع نوروفیدبک توانایی این را دارد که به مغز شخص آموزش دهد، تا در مواجهه با محرک‌های فوبیا واکنش آرامی نشان دهد، تا فرد بتواند زندگی سالم و عادی داشته باشد. نوروفیدبک در بسیاری از موارد به عنوان یک شیوه آرمیدگی به کار می رود.

جالب است بدانید می توان گفت یکی از کاربردهای مهم روش نوروفیدبک، درمان اختلال ترس با نوروفیدبک است. نوروفیدبک طی یک دوره زمانی خاص، شخص دارای اختلال ترس را درمان خواهد کرد.

نوروفیدبک، هم چنین می تواند اعتماد به نفس را در فرد تقویت کند، که این امر باعث کاهش ترس در فرد بیمار می‌شود. خبر خوب هم این است که ۹۰٪ از افرادی که به دلیل این گونه هراس‌ها آسیب می بینند از این طریق درمان شده‌اند.

پیشنهاد میکنیم این مقاله را مطالعه کنید: آموزش تکنیک نقویت حافظه

درمان اختلال ترس با نوروفیدبک و نحوه عملکرد آن

نوروفیدبک، یکی از درمان‌های مناسب برای فوبیا با بازدهی موفقیت بالاست، که در مطب زیر نظر متخصص ارائه می شود. نوروفیدبک با تاثیر مستقیم بر روی امواج مغزی این بیماران، به مهار فوبیا کمک می‌کند.

یکی از نواحی که در مغز بیماران مبتلا به اختلال‌های اضطرابی دچار پّرکاری می شود، نواحی پس سری مغز است. در نواحی پس سری معمولا امواج آهسته در زمان استراحت افزایش پیدا می کند.

اما در بیماران مبتلا به اختلال‌های اضطرابی این ناحیه از مغز عملکردش افزایش می یابد. همچنین در سینگولیت خلفی نیز با افزایش امواج بتا مواجه هستیم.

پروتکل آلفا تتا نوروفیدبک با هدف قرار دادن این مشکل بیماران اضطرابی سعی می کند، فعالیت زیاد را به حداقل برساند و از این رو باعث می شود علائم مرتبط با بیماری نیز به حداقل برسد.

در اختلال فوبیا نیز که زیر شاخه‌ای از اختلالات اضطراب است. معمولاً مغز امواج بتا ۲ (High Beta) زیادی را در قسمت‌های مرکزی خود تولید می‏‌کنند، که در QEEG این افراد مشاهده می‌شود. تغییرات ناگهانی در فعالیت مغزی و غیر عادی بودن فعالیت لوب گیجگاهی نیز از نشانه‏‌های اختلال هراس است.

در این شیوه درمان ابتدا توسط نقشه برداری مغز، مکانی که در مغز دچار اختلال شده است را تعیین می کنند. سپس در طی جلسات نوروفیدبک به تصحیح امواج مغزی فرد و کاهش فرکانس و طول امواج مغزی قسمت‌های مربوط به هراس می‌پردازند.

در روش درمانی نوروفیدبک با نصب حسگرهایی بر روی پوست سر، امواج مغزی را توسط دستگاه دریافت و ثبت شده و سپس پردازش می‌شود. آنگاه به صورت فیدبک‌های صوتی و تصویری روی صفحه کامپیوتر نمایش داده می‌شود.

این امر باعث می‌شود فرد اطلاعاتی را در رابطه با شرایط مغزی و بدن خود دریافت کند. در ادامه یک متخصص به بیمار یاد می دهد که شخص چگونه بتواند تغییرات ماهرانه‌ای را در بدن خود، مثل آرام کردن ذهن و تلاش برای کنترل امواج نامنظم مغزی و در نتیجه بهبود خود ایجاد کند. در نهایت اینگونه به کنترل و کاهش اختلال ترس خواهد دست پیدا خواهد کرد.

نوشته شده در دیدگاه‌تان را بنویسید

نوروفیدبک چیست و چه کاربردی دارد؟

نوروفیدبک چیست

برای پاسخ دادن به این سوال مهیج که نوروفیدبک چیست و رسیدن به درک درستی از مفهوم آن، چند گام کوتاه را باید طی کنیم. در این مسیر با موسسه پرتو دانش همراه باشید.‌

در این مقاله نخست به سراغ معنی واژه نوروفیدبک می‌رویم و بعد از آن به نحوه عملکرد مغز و سپس عملکرد دستگاه نوروفیدبک می‌پردازیم. در انتها نیز با مزایای استفاده از نوروفیدبک و اینکه چرا باید به مرور آن را جایگزین دارو کنیم، آشنا می‌شویم.

 

نوروفیدبک چیست؟   

کلمه نوروفیدبک یا Neurofeedback که آن را به اختصار NFB می نامند. از دو کلمه نورون(Neuron) و فیدبک (feedback) مشتق شده است. نورون‌ها سلول‌های تخصصی هستند، که در قسمت مغز و سیستم عصبی بدن فعالیت می‌کنند. این سلول‌های عصبی وظیفه‌ی ارسال و دریافت پیام را در مغز و سیستم عصبی سراسر بدن به عهده دارند.

کلمه فیدبک هم همانطور که می‌دانید در زبان فارسی به معنای بازخورد است. در نتیجه نوروفیدبک به معنی بازخوردهای عصبی است. در مجموع می‌توان گفت، نوروفیدبک نوعی بازخورد عصبی است.

نوروفیدبک چیست

دستگاه نوروفیدبک چیست؟

در ادامه به جواب این سوال می‌پردازیم، که دستگاه نوروفیدبک چیست و چه کاربردی دارد؟ دستگاه نوروفیدبک در رده پیشرفته‌ترین دستگاه‌های پزشکی نوین قرار دارد.
روش درمانی نوروفیدبک یکی از جدیدترین روش‌های درمان بیماری‌ها، افزایش قدرت ذهن، تمرکز و مهارت‌هاست. این دستگاه همچنین در موارد دیگری مانند تحقیق و پژوهش، نقشه برداری مغز و… کاربرد دارد.

 

امواج مغزی

برای اینکه ببینیم دستگاه نوروفیدبک چگونه عمل می‌کند و به درمان بیماری‌ها می پردازد، ابتدا باید با نحوه عملکرد مغز آشنایی مختصری پیدا کنیم.
مغز دارای میلیاردها سلول نورون است که این سلول‌ها به وسیله پدیده الکتروشیمیایی (پدیده الکتروشیمی به واکنش‌های شیمیایی می گویند که در اثر عبور جریان الکتریکی اتفاق می‌افتد، یا اینکه یک واکنش شیمیایی باعث ایجاد جریان الکتریکی می‌شود.) با هم ارتباط برقرار می‌کنند. در این مقالهمی‌توانید با نورون‌ها و انواع آن بیشتر آشنا شوید.

نورون‌ها همانطور که در بالا گفتیم سلول‌های عصبی هستند، که وظیفه‌ی انتقال پیام‌های عصبی را دارند. فعالیت الکتروشیمیایی این سلول‌های پستچی، که در جهت نقل و انتقال پیام رخ می‌دهد، امواج مغزی را تولید می‌کند.

به دلیل فعالیت سیستم حسی، حرکتی و شناختی در مغز ما، انواع امواج مغزی به صورت مدام در حال تولید شدن هستند. ممکن است در یک بخش از مغز همزمان تعداد زیادی جریان الکتریکی در حال شکل‌گیری باشد.
این امواج مغزی را می‌توان توسط دستگاه الکتروانسفالوگرافییا آمپلیافایرهای زیستی ثبت کرد. فرق این امواج و سیگنال‌های مغزی که بوسیله‌ی دستگاه‌ها ثبت می‌شود، در تعداد تولید آن فرکانس در هر ثانیه است.
مثلاً بسیاری از فرکانس‌ها هستند که کمتر از یک بار در ثانیه تکرار می‌شوند و یا فرکانس‌های که تکرار آن به بیشتر از ۱۰۰ بار در ثانیه نیز می‌رسد. با نحوه تولید امواج مغزی در این مقاله آشنا شوید.

 

امواج مغزی را بر اساس فرکانس آنها نامگذاری می‌کنند. که به ترتیب عبارتند از: دلتا، تتا، آلفا، بتا، SMR و گاما.

  • بیوفیدبک چیست؟

    بعد از اینکه با امواج مغزی آشنا شدیم باید به این مقوله بپردازیم، که تکنیک درمانی نوروفیدبک چیست و چگونه عمل می‌کند؟ نوروفیدبک یا همان بازخورد عصبی، زیر مجموعه و در واقع شکل خاصی از بیوفیدبک است.

  •  

بیوفیدبک یا Biofeedback یا بازخورد زیستی، روشی است که دستگاه به دریافت و ثبت علائم زیستی بدن می‌پردازد و توسط آن به شما می‌آموزد چگونه عملکردهای بدن مانند ضربان قلب را با کمک ذهن کنترل کنید.

بیوفیدبک یک روش درمانی نوین در پزشکی است. این روش در واقع به تعدادی از شیوه‌های درمانی گفته می‌شود، که به فرد قدرت استفاده از ذهن برای کنترل بدن را می‌دهد. بیوفیدبک یک شیوه‌ی تکمیل کننده و یا حتی جایگزین برای دارو درمانی است.

در روش بیوفیدبک سیگنال‌های بیولوژیک بدن مانند تنفس، فشار خون، تعریق، انقباضات عضلانی، ضربان قلب، امواج مغزی و… ثبت می‌شود، تا به این وسیله ما با آگاهی از وضعیت بدن خود بتوانیم بر فعالیت‌های غیرارادی بدنمان، کنترل پیدا کنیم. برای آشنایی کامل با بیوفیدبک می توانید مقاله بیوفیدبک چیست؟ را بخوانید.

 

نوروفیدبک نوعی بیوفیدبک

دستگاه‌های نوروفیدبک هم به همین شکل برای مغز عمل می‌کنند و برای نظارت، اندازه گیر‌ی و آموزش امواج مغزی طراحی شده‌اند.

یعنی بوسیله ثبت امواج الکتریکی مغز، یک سری اطلاعات درباره مشکلات، نواقص، مدل و آرایش امواج مغزی بدست می‌آورد. سپس با دادن اطلاعات به درمانگر و شخص، به برطرف کردن مشکلات مغزی و یا تقویت مغز می‌پردازد و به نوعی خود تنظیمی را به فرد آموزش دهد.

نکته جذاب این روش درمانی اینجاست که نوروفیدبک در واقع آموزش دادن مغز توسط خود مغز است. اما دستگاه‌های نوروفیدبک چطور این کار را می‌کنند؟!

مغز، دنیای امواج است و برای اینکه بهتر بتوانیم بفهمیم نوروفیدبک چیست و با مفهوم آن ارتباط برقرار کنیم، باید بدانیم که فعال یا غیر فعال بودن هر یک از این انواع امواج مغزی در شرایط و حالات مختلف می تواند خوب یا دردسر ساز باشد.

 

همانطور که در بالا گفتیم امواج مغزی انواع مختلفی مانند آلفا، بتا، تتا و… دارد. هر کدام از آنها در شرایط و حالات مختلف ایجاد می‌شود. این امواج باید دارای یک الگو، نظم و هماهنگی خوب و مناسب باشند تا ما دچار دردسر نشویم.

نبودن هماهنگی و تناسب بین امواج مغزی مانند این است که، ارکستر سمفونیکی در حال اجرا نوازنده‌هایش با یکدیگر هماهنگی نداشته باشند و صدای نهایی‌ای که به گوش می‌رسد، تبدیل به یک ملودی ناخوشایند و آزاردهنده شود؛ نبودن هماهنگی در میان امواج مغزی هم نتیجهٔ مشابهی را دارد.

 

مثال: پژوهش های زیادی نشان داده مغز افرادی که دچار افسردگی هستند، امواج بتا در نیمکره راست بیش از اندازه فعالیت دارد و در نیمکره چپ نیز امواج آلفا فعالیت بیش از حد دارد. بنابراین برای مقابله با افسردگی در این فرد می توان با استفاده از روش نوروفیدبک امواج بتا در نیمکره راست را کاهش داد یا امواج آلفای نیمکره چپ را سرکوب نمود.

 

 نحوه عملکرد نوروفیدبک چگونه است؟

در ادامه مبحث جذاب و کمی پیچیده نوروفیدبک چیست و چگونه کار می‌کند؟ باید به این نکته بپردازیم که بعد از این که از مشکلات و ضعف‌های مغز خود آگاه شدیم، قرار است نوروفیدبک چگونه آنها را بر طرف کند؟

در مغز تمام ما انسان‌ها، هزاران فرایند و فعالیت خودکار و غیر ارادی در حال اتفاق افتادن است. فرایندهای ناهشیار بی شماری که  کاملاً از حوزه‌ی آگاهی و اختیار ما خارج هستند. این فعالیت‌های ناخودآگاه، دائماً و بدون دخالت آگاهانه‌ی ما بر روی رفتار، افکار، عملکرد و وضعیت سلامت جسمی و روانی ما تاثیر گذارند.افزایش یا کاهش بیش از اندازه امواج مغزی یا گسترش و تسلط نامتعارف هر یک از آنها در بخش‌های متفاوت مغز با حالت‌های نابهنجار عاطفی و شناختی انسان به طور ناخودآگاه ارتباطی تنگاتنگ دارد. تا مدت‌ها انسان فکر می‌کرد، کنترل این امواج ناخودآگاه به صورت اختیاری غیر ممکن است. اما امروزه فهمیده که این طور نیست.

هر چند کنترل و مسیردهی امواج و سیگنال‌های مغز به صورت عادی کار بسیار سخت و دشوار و در بسیاری از مواقع غیرقابل انجام است.
اما نوروفیدبک دستگاهی است که امکان کنترل کردن و مسیر دهی امواج مغزی را برای ما فراهم می‌کند. نوروفیدبک با آگاه کردن فرد از عملکرد ناخودآگاه، امکان کنترل عملکرد ناخودآگاه را به صورت خودآگاه فراهم می‌کند. این کنترل با روش شرطی کردن مغز انجام می‌شود.

 

با دستگاه نوروفیدبک می توانید امواج ناخودآگاه مغز را بطور خودآگاه کنترل و هدایت کنید.

مناسب یا نامناسب بودن کارکرد مغز ما، باعث طبیعی یا غیر طبیعی بودن امواج مغزی تولید شده می‌شود. بعضی عقیده دارند اختلالات مختلف روانی در حقیقت بخاطر کارکرد نامناسب بخش‌های مختلف مغز است. که باعث تولید الگوی نادرست امواج مغزی می‌شود.

در نتیجه مغز انسان هم مانند هر سیستم پیچیده دیگری نیاز به تنظیم و رفع نواقص دارد. نکته جالب این است که مغز این توانایی را دارد که خود را تنظیم و کارکردش را بهینه کند. تنها کافی است که از وضعیت خود آگاه شود.

دستگاه نوروفیدبک با اطلاعاتی که از امواج مغزی به ما می‌دهد، به مغز کمک می‌کند وضعیت خود را شناخته و اشکالات و ناهنجاری‌هایی که در امواج مغزی دارد را رفع کند.

در واقع نوروفیدبک، برای مغز ما مانند یک آینه عمل می‌کند. این دستگاه امواج مغزی و عملکردهای فیزیولوژیک مغز را مانند یک آینه پیشرفته به ما نشان می‌دهد و به ما کمک می‌کند تا از آن چه در مغز ما در حال رخ دادن است آگاه شویم.

در این روش با انعکاس و نشان دادن این که مغز ما  “الان و در این لحظه، در چه وضعیتی به سر می‌برد” شخص می‌آموزد که برای انجام یک کار خاص، به چه آرایشی از امواج مغزی نیاز دارد. این افزایش آگاهی نسبت به وضعیت امواج مغزی باعث می‌شود، فرد بتواند کنترل بیشتری بر این امواج داشته باشد.

 

بنا به گفته پژوهشگران، اختلال اضطراب از اولین مواردی بود که به روش درمان با نوروفیدبک پاسخ داد.

برای استفاده ازدستگاه نوروفیدبک، ابتدا شخص روی صندلی مخصوص و راحتی نشسته و سنسورهای که حسگر (الکترود) نامیده می‌شوند، بر روی نقاط مشخصی از سر او قرار می‌گیرند.

 

این سنسورها، فعالیت الکتریکی سلول‌های مغز را ثبت و در قالب امواج مغزی به شکل‌های مختلف نظیر نمودارهای رنگی، یا در اغلب موارد به شکل شبیه‌سازی شده در قالب یک بازی کامپیوتری یا فیلم ویدئویی به او نشان می دهند.

از شخص خواسته می‌شود تا آرام باشد و به صفحه کامپیوتری که جلویش قرار دارد نگاه کند. آنگاه سعی کند، برای مثال پخش یک فیلم یا هدایت یک بازی کامپیوتری را بدون استفاده از دست و تنها با امواج مغزی انجام دهد.

به این شکل، او با دیدن پیشرفت یا توقف بازی، یعنی همان گرفتن پاداش یا از دست دادن امتیاز، یا تغییراتی که در صدا یا پخش فیلم به وجود می‌آید. از شرایط مطلوب یا نامطلوب امواج مغزی خود آگاه می‌شود.

اینگونه او سعی می‌کند وضعیت تولید امواج مغزی خود را اصلاح کند، تا بازی یا فیلم مورد علاقه‌اش را بتواند ادامه دهد.

در این روش دستگاه الگوهای امواج مغزی شما را پردازش می‌کند و در صورتی که این الگوها مناسب باشد، شما در بازی به جلو می‌روید و در غیر این صورت شکست می‌خورید.

به این ترتیب شما یاد می‌گیرید که مثلاً در شرایط اضطراب چگونه می‌توانید مغز خود را طوری تنظیم کنید که آرامش را جایگزین اضطراب کنید.

 

مثلا اگر قرار است در یک بیمار مضطرب موج آلفا (موج آرامش بخش) را افزایش دهیم، بازی در صورتی پیش می رود که موج آلفا از یک حد مشخصی بیشتر شود.

اینکه چه امواجی در مغز افزایش و چه امواجی کاهش یابند، کاملاً بستگی به مشکل هر فرد دارد و درمانگر آن را در طول جلسه تنظیم می‌کند.

از این روش می‌توان به منظور بهبود اختلالاتی چون بیش‌فعالی (کمبود توجه)، ناتوانی‌های یادگیری، صرع، هراس و اختلالات اضطرابی، اختلالات مربوط به سوء مصرف مواد، افسردگی، مدیریت استرس، میگرن، سندرم تورت و اختلالات خواب استفاده کرد.

 

مزایای نوروفیدبک

در انتهای این مطلب به فواید نوروفیدبک می‌رسیم. نوروفیدبک در واقع یک فرایند آموزشی است، که در آن مغز خود تنظیمی را یاد می‌گیرد و پس از چندین و چند جلسه تمرین و تکرار، می‌تواند با آرایش جدیدی از امواج مغزی به فعالیت روزانه خود ادامه دهد.

این نوع آموزش مدت ماندگاری بسیار بالایی دارد. به عنوان مثال بعد از یادگیری دوچرخه سواری شما دیگر آن را فراموش نخواهید کرد.در واقع این شیوه یادگیری هم مانند آموزش دوچرخه‌سواری در مغز عمل می‌کند، یعنی بعد از اینکه شما در دوچرخه سواری عمل پدال زدن را یاد گرفتید و به آن مسلط شدید، این آموزش وارد ناخودآگاه مغز شما می‌شود.پس از آن دیگر نیاز نیست برای هر بار پدال زدن فکر کنید، بلکه به طور ناخودآگاه اینکار را انجام می‌دهید. زیرا این عمل وارد ناخودآگاه شما شده و شما عمل پدال زدن را به صورت ناخودآگاه و بدون فکر کردن انجام می‌دهید. در ضمن احتمالاً تا آخر عمر هم آن را فراموش نخواهید کرد.

 

آشنایی با محصولات علوم اعصاب

از مهمترین مزیت‌های نوروفیدبک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

روشی است کاملاً ایمن و بدون هیچ عارضه جانبی
توانمندی‌های شناختی را افزایش می‌دهد.
اثرات درمانی آن برای مدت طولانی پایدار است.
عدم مصرف دارو و تحمل عوارض آن
روشی کم تهاجمی بدون درد و خونریزی
آسان‌تر بودن تحمل این روش برای کودکان
این درمان خیلی سریع موجب تغییر رفتار فرد خواهد شد.
موجب تنظیم کل فعالیت‌های مغز خواهد شد.

 

در انتها باید گفت سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) نیز این درمان را مورد تایید قرار داده است. در ویدیوی زیر خواهید دید، چرا بهتر است در برخی موارد از نوروفیدبک و بیوفیدبک به عنوان جایگزین دارو استفاده کرد.
امیدوارم در این مقاله توانسته باشیم، به این سوال جواب دهیم که نوروفیدبک چیست و چه کاربردهایی دارد. برای آشنایی کامل‌تر با کاربردهای این شیوه درمانی به مقاله کاربرد نوروفیدبک مراجعه کنید.