بیش فعالی در واقع نوعی اختلال در عملکرد مغز است، که نیاز فراوانی به تشخیص و درمان به موقع در دوران کودکی دارد. تست بیش فعالی کودکان و بزرگسالان یکی از روش‌هایی است که به تشخیص صحیح این اختلال چه در کودکان و چه در بزرگسالان کمک فراوانی می‌کند.
در سری مقالات قبل درباره‌ی اختلال بیش فعالی، انواع و علت آن و همچنین روش تشخیص و علائم این اختلال صحبت کردیم، که می‌توانید در مقالات زیر آنها را مطالعه کنید.
- بیش فعالی چیست؟
- علت بیش فعال
- انواع بیش فعالی
- تشخیص بیش فعالی
- علائم بیش فعالی
در واقع اختلال کم توجهی-بیش فعالی (ADHD) یک الگوی پایدار از کاهش توجه و یا بیش فعالی و رفتارهای تکانشی است، که شدیدتر و شایع تر از آن است که معمولاً در کودکان و نوجوانان با سن مشابه دیده شود.
اختلال کم توجهی و بیش فعالی، مشکل بسیاری از کودکان و البته نگرانی بسیاری از والدین است. معمولاً بیش فعالی از سه سالگی به بعد تشخیص داده می‌شود.
اما کودکان مبتلا در دوره شیرخواری اکثراً پرتحرک هستند و دست‌ها و پاهای خود را زیاد حرکت می‌دهند. کم خواب، کم غذا هستند و زیاد گریه می‌کنند.
برای تشخیص بیش فعالی روانشناس باید فعالیت‌ها و علائم کودک را در طول ۶ ماه در نظر بگیرید. تا بتوانید با اطمینان بگویید کودک، بیش فعال است!
علائم بیش فعالی معمولاً قبل از هفت سالگی مشخص می‌شوند. به این صورت که کودکی که دارای این نشانه‌هاست با رفتارهایش اطرافیان خود را در محیط‌های مختلفی مانند مدرسه یا خانه دچار مشکل می‌کند و حتی با گروه دوستان خود نیز به راحتی کنار نمی‌آید.
جهت تشخیص قطعی بیش فعالی در کودکان و بزرگسالان، نیاز به بررسی‌های دقیق و انجام آزمون‌های متعدد روی فرد توسط یک متخصص است.
اما برای اینکه یک دید کلی نسبت به احتمال وجود اختلال بیش فعالی در کودک خود به دست آورید، می‌توانید در تست بیش فعالی کودکان شرکت کنید.
این آزمون صرفاً یک سری سوالات است، که جهت تشخیص کودکان طراحی شده است و نیاز است والدین کودک به آن پاسخ دهند.
بعد از ارزیابی اولیه، تشخیص دقیق مشکل کودک از طریق انواع آزمون‌های شناختی، تست‌های هوشی و تست بیش فعالی کودکان از نوع تخصصی انجام می‌شود و سپس نتایج آنها توسط متخصص علوم شناختی و دکتری تخصصی روانشناسی شناختی تفسیر خواهد شد. و در مرحله نهایی، برنامه درمانی کودک شروع می‌شود.
تست بیش فعالی کودکان
در ادامه یک تست بیش فعالی کودکان را مشاهده خواهید کرد که به شما کمک می‌کند دریابید فرزندتان به مشکل بیش فعالی و کم توجهی دچار است یا نه؟
هنگام جواب دادن به سوال‌های زیر، این نکته‌ها را در نظر داشته باشید:
- سن فرزندتان را در نظر بگیرید.
- رفتار فرزندتان را در ۶ ماه گذشته ملاک پاسخ دادن قرار دهید.
- توجه کنید که این آزمون به تنهایی نباید ملاک تشخیص یا درمان یک کودک باشد.
قسمت اول:
۱) فرزندتان به جزییات توجه نمی‌کند یا در انجام تکالیف مدرسه‌اش اشتباه‌های ناشی از بی‌دقتی دارد؟
۲) به سختی می‌تواند توجهش را حین انجام یک کار و تا پایان آن حفظ کند؟
۳) وقتی مستقیماً با او صحبت می‌کنید، به نظر می‌رسد گوش نمی‌دهد؟
۴) باوجود داشتن میل باطنی به انجام کارها و فهمیدن دستوراتی که به او داده می‌شود، به دستورات درست عمل نمی‌کند و نمی‌تواند کاری را به پایان برساند؟
۵) به دشواری می‌تواند به وظایف و فعالیت‌هایش نظم دهد؟
۶) کارهایی که به تلاش مداوم ذهنی نیاز دارند، دوست ندارد و از انجام آنها طفره می‌رود؟
۷) وسایل لازم برای انجام کارها یا تکالیفش را گم می‌کند؟ (مداد، کتاب، اسباب بازی و…)
آشنایی با محصولات شرکت پرتو دانش
۸) صداها یا محرک‌های دیگر به آسانی حواسش را پرت می‌کنند؟
۹) در فعالیت‌های روزانه‌اش فراموشکار است؟
۱۰) با دست‌هایش ور می‌رود یا پاهایش را تکان می‌دهد و وقتی نشسته، سر جایش وول می‌خورد و می‌لولد؟
۱۱) مواقعی که لازم است سر جایش بنشیند، صندلی را ترک می‌کند؟
۱۲) مواقعی که لازم است سر جایش بنشیند، بیش از حد به دور و اطراف می‌دود و از صندلی‌ها بالا می‌رود؟
۱۳) انجام بازی‌های بی‌سر و صدا برایش دشوار است؟
۱۴) تمام روز در حال حرکت است، انگار در بدنش موتور کار گذاشته‌اند؟
۱۵) بیش از حد حرف می‌زند؟
۱۶) وقتی از او سوال می‌پرسید، قبل از اینکه سوال تمام شود، با عجله جواب می‌دهد؟
۱۷) رعایت نوبت برایش دشوار است؟
۱۸) وسط حرف دیگران یا کار آنها می‌پرد؟
۱۹) با بزرگسالان بحث می‌کند؟
۲۰) از کوره در می‌رود؟
۲۱) آگاهانه از خواسته‌ها و قوانین بزرگسالان سرپیچی می‌کند؟
۲۲) عمداً دیگران را اذیت می‌کند؟
۲۳) دیگران را مسوول خطاها یا بدرفتاری‌های خود می‌داند؟
۲۴) حساس است و به سادگی از دیگران می‌رنجد؟
۲۵) عصبانی یا بی‌میل است؟
۲۶) کینه‌توز است و دوست دارد تلافی کند؟
۲۷) قلدری می‌کند، دیگران را تهدید می‌کند یا می‌ترساند؟
۲۸) کتک‌کاری به راه می‌اندازد؟
۲۹) برای فرار از کارهایی که باید انجام دهد، یا خلاص شدن از دردسر، دروغ می‌گوید و دیگران را گول می‌زند؟
۳۰) از مدرسه فرار می‌کند؟
۳۱) دیگران را آزار فیزیکی می‌دهد؟
۳۲) اشیا ارزشمند دزدیده است؟
۳۳) عمداً وسایل دیگران را خراب می‌کند؟
۳۴) اشیایی را به کار برده که می‌توانند صدمه جدی ایجاد کنند. (چاقو، چوب، آجر، اسلحه)
۳۵) حیوانات را آزار می‌دهد؟
۳۶) عمداً آتش روشن می‌کند که خرابی به بار بیاورد؟
۳۷) بی‌اجازه وارد خانه یا محل کار یا ماشین کسی می‌شود؟
۳۸) شب بدون اجازه از منزل بیرون می‌ماند؟
۳۹) شبانه از منزل فرار کرده است؟
۴۰) کسی را مورد سوءاستفاده جنسی قرار داده است؟
۴۱) مضطرب، هراسان یا نگران است؟
۴۲) به خاطر احتمال خطا، از امتحان چیزهای جدید می‌ترسد؟
۴۳) احساس بی‌ارزشی یا حقارت می‌کند؟
۴۴) به دلیل بروز مشکلات، خودش را سرزنش و احساس تقصیر می‌کند؟
۴۵) احساس تنهایی می‌کند و حس می‌کند کسی او را نمی‌خواهد و دوست ندارد. می‌گوید: «کسی من را دوست ندارد.»
۴۶) ناراحت، غصه‌دار یا افسرده است؟
۴۷) نگران رفتار و ظاهر خود است و همیشه خجالت می‌کشد؟
تفسیر آزمون
اگر شما هم فکر می‌کنید فرزندتان بیش‌فعال است، این آزمون به شما کمک می‌کند تا این حدستان را ارزیابی کنید، اما دقت داشته باشید که این آزمون به تنهایی نمی‌تواند و نباید ملاک تشخیص قرار گیرد. همچنین پاسخ مثبت به یک یا چند سوال نشانه وجود مشکل نیست. برای تفسیر نمره‌های آزمون به نکته‌های زیر توجه کنید:
الف) اگر بین سوال‌های ۱ تا ۹ حداقل به ۶ سوال پاسخ «اغلب» یا «تقریباً همیشه» داده‌اید و در بین سوال‌های ۴۸ تا ۵۵ حداقل یک پاسخ «مشکل اندکی دارد» یا «مشکل جدی دارد» دارید، احتمالاً کودکتان با اختلال کم‌توجهی روبروست.
ب) اگر در بین سوال‌های ۱۰ تا ۱۸ حداقل به ۶ سوال پاسخ «اغلب» یا «تقریباً همیشه» داده‌اید و در بین سوال‌های ۴۸ تا ۵۵ حداقل یک پاسخ «مشکل اندکی دارد» یا «مشکل جدی دارد» داشته‌اید، احتمالاً فرزندتان با اختلال بیش‌فعالی روبرو است.
ج) اگر هر دو نتیجه «الف» و «ب» را از آزمون گرفته‌اید، احتمالاً کودکتان با اختلال بیش‌فعالی و کم‌توجهی (ADHD) روبراست.
قسمت دوم: عملکرد کودک
۴۸) عملکرد کلی فرزندتان در مدرسه چگونه است؟
۴۹) خواندن فرزندتان چگونه است؟
۵۰) نوشتن فرزندتان چگونه است؟
۵۱) ریاضی فرزندتان چگونه است؟
۵۲) ارتباط او با والدینش چطور است؟
۵۳) ارتباط او با خواهر و برادرش چطور است؟
۵۴) ارتباط او با همسالانش چطور است؟
۵۵) مشارکت او در فعالیت‌های جمعی (مانند بازی‌های تیمی) چگونه است؟
اگر نتایج الف، ب، یا ج گرفته‌اید، حتماً فرزندتان را نزد یک روان‌پزشک یا روانشناس ببرید. حتی بعد از انجام این آزمون نیز نمی‌توان به تشخیص قطعی رسید، بنابراین بهتر است قبل از اینکه هرگونه برچسبی به فرزندتان بزنید، برای ملاقات با یک روان‌پزشک یا روانشناس برنامه‌ریزی کنید. بدون مشورت با روان‌پزشک در مورد وضعیت فرزندتان تصمیم نگیرید و به خصوص در حضور کودک در مورد بیش‌فعالی حرفی نزنید.
تست بیش فعالی کودکان و بزرگسالان
همانطور که گفتیم بعد از تشخیص احتمالی بیش فعالی نیاز به تشخیص قطعی است، که در مطلب‌ها و کلینیک‌ها برای کمک به تشخیص قطعی از دو تست بیش فعالی کودکان و بزرگسالان به نام تست iva2و تست تووا (tova) استفاده می‌کنند.
از این دو تست می‌توان به عنوان یک روش تشخیص مطمئن برای اختلال عدم تمرکز و توجه و حتی بیش فعالی استفاده کرد. این تست توسط پزشکان متخصص و کلینیک‌های تخصصی ارائه می‌شود. در ادامه این مطلب به طور مختصر با این دو آزمون تخصصی بیش فعالی آشنا خواهید شد.
تست iva2 چیست؟
عبارت IVA مخفف عبارت Integrated Visual and Auditory می‌باشد و یک نوع آزمون بررسی پیوسته عملکرد است. تست iva2 یک آزمون پیوسته دیداری–شنیداری است و از انواع تست‌های CPT می‌باشد.
این تست یک آزمون تخصصی می‌باشد، که جهت تشخیص بیش فعالی (ADHD) و تعیین شاخص‌های توجه و تمرکز به کار می‌رود. با این تست شما می‌توانید یک کودک مبتلا به بیش فعالی را از کودک سالم تفکیک کنید.
تست iva2 علاوه بر تشخیص در جداسازی انواع اختلال بیش فعالی کودکان شامل نوع کمبود توجه، نوع بیش فعالی (تکانشگر)، نوع ترکیبی و نوع ناشناخته (NOS) به کار می‌رود.
تست iva2 همچنین به تفکیک ۵ نوع توجه شامل توجه متمرکز، توجه مداوم، توجه انتخابی، توجه تجزیه شده و جابجایی توجه در دو سطح دیداری و شنیداری به طور دقیق می‌پردازد.
مشکلات و اختلالات دیگری مانند مشکلات خود کنترلی مرتبط با جراحت سر، اختلالات خواب، افسردگی، اضطراب، اختلالات یادگیری، زوال عقل و مشکلات پزشکی دیگر را نیز با این آزمون می توان تشخیص داد.
از این ابزار برای دیدن روند تأثیر بازی درمانی و سایر روان درمانی‌ها یا داروها هم می‌توان استفاده کرد. برای آشنایی با نحوه کار این تست بر روی این لینک کلیک کنید.
تست تووا (tova) چیست؟
تست تووا امروزه به عنوان یک روش تشخیصی جدید و قابل اعتماد برای تشخیص و اندازه‌گیر‌ی بیش فعالی، نقص توجه و تکانشگری توسط پزشکان و کلینیک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تست تووا (.T.O.V.A) یک ارزیابی عصبی است، که میزان توجه فرد را هنگام غربالگری برای اختلال کمبود توجه اندازه‌گیر‌ی می‌کند. به طور کلی، این تست ۲۱.۶ دقیقه طول می‌کشد و یک بازی ساده و در عین حال کسل کننده رایانه‌ای است.
این آزمون متغیرهای مربوط به محرک بصری یا شنوایی را اندازه‌گیر‌ی می‌کند. پس از آن مقادیر به دست آمده از افراد مورد آزمایش، با مقادیر گروهی از افراد بدون اختلال توجه مقایسه می‌شود. این آزمایش باید به همراه یک سری از آزمایشات دیگر مانند تاریخچه دقیق، پرسشنامه‌های ذهنی، مصاحبه‌ها و چک لیست‌های علائم قبل از نتیجه‌گیر‌ی استفاده شود.
تحقیقات نشان می دهد که تست تووا می تواند ۸۷٪ از افراد بدون ADHD 84٪، ADHD غیرفعال و ۹۰٪ ADHD فعال، را با دقت شناسایی کند. اما هرگز نباید به تنهایی به عنوان یک ابزار تشخیصی برای تست‌های مربوط به اختلالات کمبود توجه و یا بیش فعالی استفاده شود.
این روش در تشخیص بیماری هم در کودک و هم در بزرگسال موثر است. در این تست شما این امکان را دارید که تشخیص دهید، فرد دچار بیش فعالی یا نقص و کمبود توجه یا هر دو شده است.