اختلال اوتیسم یکی از مواردی است که درمان قطعی نداشته و تنها می‌توان با روش‌های گوناگون آن را کنترل کرد و از راه‌های درمانی مختلف جهت توانبخشی بیمار استفاده کرد. کاردرمانی اوتیسم یکی از مهمترین و موثرترین شیوه توانبخشی به بیماران اوتیسم است.
در سری مقالات قبل درباره‌ی این صحبت کردیم که اوتیسم چیست؟ و با انواع اختلال اوتیسم آشنا شدیم. نگاهی به میزان شیوع این بیماری در جهان، علت، علائم و نحوه تشخیص آن انداختیم و علائم اوتیسم در کودکان تا سن ۱ سالگی و بعد از آن تا سن ۲ سالگی و ۳ سالگی و بزرگسالی را مورد بررسی قرار دادیم. همچنین با ۴ روش درمان اوتیسم به طور خلاصه آشنا شدیم. در این مطلب نیز با درمان اوتیسم به روش کاردرمانی آشنا خواهیم شد. سری مقالات قبل را از طریق لینک‌های زیر می توانید دنبال کنید.
- اوتیسم چیست؟
- علت اوتیسم چیست؟
- علائم اوتیسم
- تشخیص اوتیسم
- علائم اوتیسم در کودکان تا سن ۱ سالگی
- علائم اوتیسم در کودک یک تا دو ساله
- نشانه‌های اوتیسم در کودکان سه ساله
- علائم و نشانه‌های اوتیسم در بزرگسالی
- درمان اوتیسم با ۴ شیوه مهم و تاثیرگذار
کاردرمانی اوتیسم چیست؟
اکثر افراد مبتلا به اوتیسم (ASD) در برقراری رابطه با دیگران مشکل دارند. همچنین علاقه‌مندی‌ها، فعالیت‌ها و مهارت‌های آنها اغلب بسیار محدود است. کاردرمانی می‌تواند به افراد مبتلا به اوتیسم کمک کند، تا مهارت‌های خود را در خانه و مدرسه توسعه دهند.
کار درمانی در واقع استفاده درمانی از کارها و فعالیت‌های روزمره زندگی برای افراد و گروه‌های مختلفی است، که نیاز به توانبخشی دارند. هدف از کاردرمانی این است که مشارکت افراد نیازمند به توانبخشی، در نقش‌های زندگی و موقعیت‌های منزل، مدرسه، محیط کار، اجتماع و… آسان شود.
طبق تعریف انجمن کاردرمانی آمریکا، کار درمانی علم استفاده از فعالیت‌های هدفمند در افراد مبتلا به:
– بیماری‌ها یا ضایعات جسمی
– اختلال در عملکردهای روانی-اجتماعی
– ناتوانی‌های رشدی
– اختلالات یادگیری و سالمندان به منظور: پیشگیری از ناتوانی، حفظ حداکثر استقلال و کسب سلامتی است.
کار درمانگران در حوزه‌های مختلف مهارت‌های اجتماعی، مهارت‌های شناختی، رفتاردرمانی، توانبخشی جسمی حرکتی، پردازش حسی و بازی درمانی آموزش می‌بینند.
در نتیجه به خاطر رویکرد کلی‌نگری که دارند، بخش مهم و اولیه در درمان و بهبود کودکان دارای اختلال اوتیسم هستند.
در واقع کاردرمانگر نقش مهمی در مداخله اولیه کودک مبتلا به اوتیسم ایفا می‌کند و به طور خلاصه می‌توان گفت، کار درمانی رشته ای‌ست که به افراد مبتلا به اوتیسم و سایر اختلالات رشد کمک می‌کند، تا توانایی زندگی مستقل را یاد بگیرند.
معمولاً کار درمانگران از رویکردی کل‌گرا در برنامه‌ریزی درمانی برای هر مورد کودک اوتیسم استفاده می‌کنند و به صورت یک تیم که شامل والدین، معلمان و دیگر متخصصان هستند عمل می‌کنند. کاردرمانگران می‌توانند به دو روش اصلی ارزیابی و درمان، به افراد مبتلا به اوتیسم کمک کنند.
کاردرمانی و ارزیابی اوتیسم
اولین گام در کاردرمانی اوتیسم ارزیابی بیمار توسط کاردرمانگر است. کاردرمانگر فرد مبتلا به اوتیسم را مورد ارزیابی قرار می‌دهد تا ببیند، کودک یا بزرگسال مبتلا به اوتیسم می‌تواند کارها و فعالیت‌هایش را متناسب با سن خود انجام دهد.
مثلاً لباس پوشیدن، بازی کردن و دیگر کارها را که از رده‌ی سنیش انتظار می‌رود انجام می‌دهد یا نه. کاردرمانگر، کودک را در طول روز تحت نظر قرار می‌دهد و گاهی اوقات نیز از کودک فیلم تهیه می‌کند، تا رفتارهای او و نحوه ارتباط او با محیط را ارزیابی کند.
و بفهمد کودک یا فرد بزرگسال مبتلا به اوتیسم به چه نوع مراقبت‌ها و آموزش‌هایی نیاز دارد. او ممکن است حیطه‌ها و موارد زیر را مشاهده و یادداشت نماید:
- مهارت‌ها اجتماعی
- ارتباط چشمی و ارتباط با دیگران
- گفتار نامناسب، اکولالیا، ارتباط غیر کلامی و غیره
- جست و جوی حسی، تدافع حسی، مشکل تعادلی و غیره
- رفتار کلیشه «دست زدن»، اجتناب تغییر در عادت‌ها، دستور پذیری و غیره
- مهارت‌های بازی
- پاسخ به لمس کردن و سایر محرک‌ها
- تحول در فعالیت‌های جدید
- محدوده صبر و توجه
- مهارت‌های حرکتی مثل حالت، تعادل یا دستکاری اشیاء کوچک
- پرخاشگری و انواع دیگر رفتارها
- تعاملات بین کودک و مراقبان وی
کاردرمانگر از مقیاس‌های معتبر و غیر معتبر زیادی برای ارزیابی عملکرد فرد اوتیسم استفاده می‌کند. کودکان اوتیسم همیشه همکاری نداشته و به درمانگر در اجرای ارزیابی کمک نمی‌کنند.
اغلب درمانگر باید بر مشاهده غیر رسمی بازی، پرسشنامه‌های والدین / معلم‌ها برای دسترسی به اطلاعاتی در مورد میزان رشد کودک، پاسخ‌های حسی حرکتی و توانایی عملکردی تکیه کند. برخی از ابزارهای مشاهده‌ای قابل استفاده توسط درمانگرها:
- چک لیست اوتیسم
- مقیاس نمره‌دهی اوتیسم کودکی «CARS»
- نیم رخ حسی
- معیار تشخیصی برای اختلال طیف اوتیسم «DSM-IV»
آشنایی با دستگاه بیوفیدبک عضله
تاثیر کاردرمانی اوتیسم
بعد از اینکه کاردرمانگر اطلاعات لازم را جمع‌آوری کرد، می‌تواند برنامه‌ای را که مناسب فرد اوتیسم باشد ارائه نماید. هر چند نمی‌توان گفت یک برنامه‌ی ایده‌آل برای تمام کودکان مبتلا به اوتیسم وجود دارد. اما مراقبت‌های اولیه‌ی ساختار یافته، می‌تواند بهترین برنامه برای اینگونه کودکان باشد.
به طور کلی نقش کاردرمانگران بسیار حائز اهمیت است. کاردرمانگر مداخله‌هایی را برای کمک به فرد برای پاسخ به اطلاعات دریافتی از حس‌ها فراهم می‌کند.
در کاردرمانی اوتیسم می‌توان انواع استراتژی‌ها را با هم ترکیب کرد. چنین برنامه‌ای می‌تواند به فرد اوتیسم کمک کند تا با محیط سازگار شود. استراتژی‌های لازم برای مبتلایان به اوتیسم عبارتند از:
فعالیت‌های جسمانی، مانند حل پازل، که به کودک کمک می‌کنند، تا هماهنگی و مهارت‌های خود را افزایش دهد.
فعالیت‌های مبتنی بر بازی برای کمک به تعامل و برقراری ارتباط
فعالیت‌های وابسته به رشد مانند مسواک زدن دندان‌ها و شامپو کردن مو
استراتژی‌های سازگاری، از جمله سازگاری و برقراری ارتباط با دیگران
در اوتیسم برای فرد پردازش و عمل بر اساس اطلاعات دریافتی از طریق گیرنده‌های حسی مشکل است و منجر به ایجاد چالش در فعالیت‌های روزمره او می‌شود. این اتفاق می‌تواند منجر به مشکلات کنترل حرکتی، مشکلات رفتاری، نقص شناختی، اضطراب، مشکلات یادگیری و موارد دیگر شود.
آنها ممکن است نسبت به محرک‌های حسی (مانند صدا و درد) واکنش شدیدتر یا خفیف‌تر از حد معمول نشان دهند. این کودکان دارای اختلال یکپارچگی حسی هستند. برای مثال آنها ممکن است از نور چشمک‌زن یا زنگ مدرسه ناراحت شوند.
کاردرمانی اوتیسم مداخله‌هایی را برای کمک به فرد برای پاسخ به اطلاعات دریافتی از حس‌ها فراهم می‌کند. برنامه مداخله می‌تواند شامل یکپارچگی حسی، فعالیت‌های رشد حرکتی و فعالیت‌های بازی به منظور ارتقاء مهارت‌های شناختی و ادراکی باشد.
دو رویکردی که بیشتر توسط کاردرمانگرها استفاده می‌شود یکپارچگی حسی و رفتار درمانی است. استراتژی‌های کاردرمانی بر اساس یکپارچگی حسی می‌تواند به کودکان اوتیسم کمک کند تا:
- تنظیم سطح برانگیختگی
- فزایش توانایی توجه و کاهش حواس‌پرتی
- کاهش اضطراب
- کاهش رفتارهای کلیشه‌ای
- ارتقاء عملکردی مهارت‌های مختلف
برخی از مهارت‌هایی که در کاردرمانی اوتیسم به فرد آموزش داده می‌شود، می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
-
- مهارت‌های زندگی روزمره مانند آموزش مسواک زدن، لباس پوشیدن، توالت رفتن، شانه کردن موها و سایر مهرات‌های دیگر
- مهارت‌های حرکتی ظریف؛ مانند نگه داشتن اشیاء در حین نوشتن یا برش با قیچی
- مهرات‌های حرکتی درشت؛ مانند پیاده روی، بالا رفتن از پله‌ها، دوچرخه سواری
- طرز ایستادن، نشستن و یا مهارت‌های ادراکی مانند درک تفاوت بین رنگ‌ها، شکل‌ها و اندازه‌ها
- مهارت بینایی برای خواندن و نوشتن
- بازی، سازگاری، خودیاری، حل مسائل، تعاملات و مهارت‌های اجتماعی
- با کار بر روی مهارت‌های که در بالا در طول دوره کاردرمانی، کودک مبتلا به اوتیسم ممکن است قادر به:
- برقراری تعامل و ارتباط با هم سن و سالان و بزرگسالان
- یادگیری و تمرکز بر روی وظایف خود
- یادگیری نحوه ابراز احساسات در وضعیت‌های مختلف
- مشارکت در بازی با همسالان
- یادگیری کنترل رفتارهای خود
پیشنهاد میکنم این مقاله را مطالعه کنید: کاربرد بیوفیدبک در روانشناسی و روانپزشکی