ممکن است تاکنون اسم رشته کاردرمانی را جهت درمانی بیماری‌ها نشنیده باشید و یا اینکه به درستی با این روش درمانی آشنا نباشید. کاردرمانی شاخه‌ای از علوم پزشکی است، که تنوع زیادی داشته و تمامی جنبه‌های زندگی فرد را تحت پوشش قرار می‌دهد.
کاردرمانی رشته‌ای است که رویکردهای درمانی را در ۳ سطح جسم، ذهن، روان در قالب فعالیت هدفمند و معنادار ارائه می‌دهد.
در واقع این حوزه درمانی شامل استفاده درمانی از کارها و فعالیت‌های روزمره زندگی برای افراد و گروه‌ها با هدف آسان کردن، مشارکت آن‌ها در نقش‌های زندگی و موقعیت‌های منزل، مدرسه، محیط کار و اجتماع است.
می‌توان گفت کاردرمان به بیماران کمک می‌کند تا فعالیت‌های جسمانی روزانه‌ی خود را سر و سامان بدهند و مهارت‌های لازم برای انجام برنامه روزانه مانند مراقبت از خود، انجام کارهای خانه، رفت و آمد و… را به دست آورند.
کاردرمانی به کسانی توصیه می‌شود که سکته کرده‌اند، مبتلا به بیش‌فعالی، اوتیسم یا سایر اختلالات رشد هستند، کسانی که تازه جراحی کرده‌اند (مثلا جایگزینی لگن)، جانبازان، افراد کهنسال و اشخاصی که دچار افسردگی و اضطراب هستند.
کاردرمانی چیست؟
کاردرمانی یا آکیوپیشنال تراپی (occupational therapy) یکی از شاخه‌های توانبخشی است. که هدف آن کمک به افراد نیازمند به توانبخشی است، تا بتوانند به طور مستقل زندگی کنند، مولد باشند و از زندگی خود لذت ببرند.
کاردرمانی استفاده از فعالیت‌های هدفمند و ارائه تکنیک‌های درمانی مناسب، برای جلوگیری از ناتوانی و حفظ سلامتی و دادن استقلال برای انجام کارها به افرادی است که به نوعی دچار آسیب جسمی، ذهنی یا روانی هستند.
طبق تعریف انجمن کاردرمانی آمریکا (AOTA) کاردرمانی عبارت است از: فعالیت‌های هدفمند برای افرادی که در اثر آسیب یا بیماری دچار محدودیت اختلال عملکرد روانی، اجتماعی، رشدی، اختلال یادگیری یا اختلال استقلال برای انجام کارهای فردی (افرادی که دچار آسیب جسمی، ذهنی یا روانی) شده‌اند، به منظور ایجاد حداکثر استقلال، جلوگیری از ناتوانی و حفظ سلامتی است.
پیشنهاد میکنیم این مقاله را مطالعه کنید: ۶ گام در تشخیص و ارزیابی امواج مغزی
این شاخه درمانی در واقع حوزه‌ای میان رشته‌ای است که از علوم مختلفی مانند روانشناسی، فیزیولوژی و آناتومی برای بهبود عملکرد بیماران بهره می برد.
هدف اصلی کاردرمانی افزایش کارآمدی فرد در زندگی و رسیدن به استقلال در انجام کارها است. به طوری که پس از پایان جلسات فرد به تنهایی بتواند اغلب کارهای مربوط به خود را انجام دهد.
همچنین کاردرمانی یک رشته کل‌نگر بوده، که تمامی ابعاد روحی، روانی و جسمی یک بیماری و تاثیرات جانبی مختلفی که بر روی عملکرد فردی و اجتماعی بیمار می‌گذارد را در نظر می‌گیرد.
ارائه خدمات ویژه کاردرمانی شامل آموزش مهارت‌های زندگی روزمره، ایجاد و توسعه مهارت‌های درکی، حرکتی و عملکرد یکپارچگی حس، توسعهٔ مهارت‌های بازی و پیش حرفه‌ای و توانایی‌های اوقات فراغت، طراحی، ساختن یا به کار بردن وسایل کمکی و ارتزها و پروتزها و… می‌باشد. این خدمات به‌طور فردی، گروهی یا در سیستم‌های اجتماعی ارائه می‌گردد.
به صورت خلاصه می‌توان گفت، کاردرمانی فرد را از وابستگی خارج کرده و به سوی انجام فعالیت‌های مستقل روزانه سوق می‌دهد و به استقلال رساندن مراجع یکی از اهداف نهایی درمان است.
فرآیند کاردرمانی شامل ارزیابی، طرح درمان، اجرا، و ارزیابی مجدد است. در مراحل بیماریابی و ارزیابی افرادی که نیاز کاردرمانی دارند مشخص می‌شوند.
در مرحله درمان با توجه به شرایط، امکانات و محدودیت‌ها طرح و زمان ریخته می‌شود و مورد اجرا قرار می‌گیرد. پس از اجرا ارزیابی مجدد برای بررسی تأثیر برنامه درمانی انجام می‌گیرد.
کاردرمانگر
کاردرمانگر با در نظر گرفتن شرایط مراجع تلاش می‌کند تا حد امکان، به وسیله وسایل و تجهیزات مختلف محیط را متناسب با شرایط بیمار تغییر دهد، تا مراجع حداکثر کارایی و حداقل وابستگی را داشته باشد.
در نتیجه بیمار احساس کفایت و عزت نفس بیشتری خواهد داشت و از مشکلات دیگری از جمله افسردگی حاصل از وابستگی و ناکارآمدی جلوگیری می‌شود.
فیزیوتراپی و کاردرمانی معمولاً به طور هم زمان استفاده می‌شوند. برای مثال، افرادی که عمل جایگزینی لگن داشته‌اند، هم زمان هم هم فیزیوتراپی انجام می‌دهند و هم خدمات کاردرمانی دریافت می کنند.
فیزیوتراپ سعی می‌کند روی تقویت و تنوع حرکات جسمانی او کار کند و کار درمان به او کمک می‌کند برای انجام فعالیت‌هایی مانند هدایت واکر خود، لباس پوشیدن بدون کمک دیگران یا بیرون آمدن از رختخواب بدون ایجاد صدمه و مشکل آماده شود.
کاردرمانان از فناوری‌های تطبیقی هم برای افراد بهره می‌برند. مثلاً کسی که تازه جراحی جایگزینی لگن داشته، در حین درمان نمی‌تواند از کمر به پایین خم شود.
بنابراین، کار درمان به او جوراب کمکی می‌دهد تا به کمک این ابزار تطبیقی که شبیه لوله‌ای است متصل به دو سیم بلند، راحت جوراب‌های خود را از پا بیرون بیاورد و نیاز به خم شدن هم پیدا نکند.
ضمن اینکه کاردرمان به ارزیابی قسمت‌های مختلف خانه هم می پردازد، تا از خطراتی که ممکن است اشیا و اثاثیه برای فرد ایجاد کند، جلوگیری به عمل آید. مثلاً ممکن است، فرش‌ها باعث لیز خوردن فرد و ایجاد حادثه شوند.
به طور کلی می‌توان گفت، کاردرمانگر به فرد ناتوان یاد می‌دهد که چگونه از خود مراقبت کند، به چه صورت کار کند و چگونه تفریح کند. به وی آموزش می‌دهد تا یاد بگیرد چگونه غذا بخورد، لباس بپوشد، حمام برود، غذا درست کند و کارهای خانه، مدرسه و محل کارش را انجام دهد.
پیشنهاد میکنیم این مقاله را مطالعه کنید: عوارض نوروفیدبک
کاربردهای کاردرمانی
تمامی افرادی که به علت مشکل یا مشکلاتی لازم است تحت درمان قرار گیرند تا به استقلال در عملکردهای مورد نظر برسند، تحت این روش درمانی قرار می‌گیرند.
کاردمانی حوزه وسیعی را در برمی گیرد و مشکلات فرد می‌تواند حاصل یک صدمه، یا تصادف باشد یا ناشی از بیماری جسمی، اختلال عاطفی، تعارضات و فشارهای روانی و یا حتی تأخیر در رشد و یا اختلالات مادرزادی باشد.
به عنوان مثال بچه‌هایی که به علت مشکلات مادرزادی توانایی‌های طبیعی را ندارند، کسانی که به علت عقب افتادگی‌های ذهنی نمی‌توانند کارهای معمولی را انجام بدهند، افرادی که به علت افزایش سن و ناتوانی‌های ناشی از آن در مراقبت از خود دچار مشکل شده اند و…
این بیماران به تمام گروه‌های سنی از نوزادان، کودکان و… تا سالمندان می‌توانند تعلق داشته باشند. برخی از کاربردهای کاردرمانی شامل موارد زیر است:
– فعالیت‌های روزانه (ADL)
- حمام کردن
- توالت رفتن
- لباس پوشیدن
- غذا خوردن
- -حرکت کردن و جابه‌جا شدن
- استفاده از وسایل مراقبت شخصی
- بهداشت فردی
- فعالیت جنسی
– فعالیت‌های روزانهٔ وابسته (IADL)
- مراقبت از دیگران
- تربیت فرزندان
- مدیریت ارتباطات
- استفاده از وسایل حمل و نقل
- مدیریت مالی
- مدیریت خانه
- مدیریت سلامتی
- انجام فعالیت‌های دینی و مذهبی
- خرید کردن
– خواب و استراحت(rest and sleep)
– کار(Work)
– آموزش(education)
– بازی(play)
– تفریح(leisure)
– مشارکت اجتماعی(social participation)
- خانواده
- دوستان
- جامعه