مغز انسان به عنوان پیچیده‌ترین و مهم‌ترین عضو بدن، وظایف متعددی را بر عهده دارد که شامل پردازش اطلاعات حسی، کنترل حرکات، تنظیم رفتارها و اعمال شناختی است. مغز به چندین قسمت یا لوب تقسیم می‌شود که هر کدام وظایف خاصی را انجام می‌دهند. این تقسیم‌بندی به درک بهتر عملکرد مغز و نحوه تأثیر آسیب‌ها یا بیماری‌ها بر آن کمک می‌کند.
درباره مغز چه میدانیم(برای آشنایی بیشتر می توانید این مقاله را مطالعه فرمایید)
آیا می دانستید آسیب دیدن لوب های مغزی سبب بروز چه اختلالاتی می شود؟
آسیب دیدن لوب‌های مغزی می‌تواند به اختلالات متنوع و گسترده‌ای منجر شود که بر اساس محل و شدت آسیب، نوع و ماهیت اختلالات متفاوت خواهد بود. مغز به چهار لوب اصلی تقسیم می‌شود: لوب پیشانی (فرونتال)، لوب آهیانه‌ای (پریتال)، لوب پس‌سری (اکسیپیتال) و لوب گیجگاهی (تمپورال). هر یک از این لوب‌ها نقش‌های خاصی در عملکردهای شناختی، حسی، حرکتی و احساسی ایفا می‌کنند.
طبق آمار، روزانه حدود ۱۶۶ آمریکایی بر اثر جراحات مربوط به TBI (Traumatic Brain Injury) یا آسیب های مغزی تروماتیک جان خود را از دست می دهند.
آسیب مغزی تروماتیک (TBI) می تواند ناشی از برآمدگی، ضربه یا تکان به سر و آسیب عمیق به سر باشد که موجب اختلال در عملکرد طبیعی مغز می شود.
TBI یکی از دلایل اصلی مرگ و میر و ناتوانی در ایالات متحده است که حدود ۳۰٪ از کل مرگ و میر ناشی از جراحات را شامل می شود. افراد مسن بیشتر از سایرین در معرض خطر هستند خصوصا آنهایی که در سنین ۷۵ سال و بالاتر هستند.
کسانی که از TBI جان سالم به در می‌برند، ممکن است با عوارض آن مواجه شوند که این عوارض تا پایان عمر ادامه خواهند داشت.
چه عواملی موجب TBI می شود؟
- سقوط از ارتفاع یا بلندی
- اصابت یا برخورد به یک شی
- انواع تصادفات و تصادف وسیله نقلیه موتوری
- زمین خوردن
- خودکشی و…
TBI می تواند با توجه به ناحیه ی آسیب دیده سبب بروز اختلالات عصبی و شناختی یا از دست دادن حواس شود که در ادامه به آن می پردازیم.
آسیب دیدگی لوب پیشانی (فرونتال)
همانطور که در مقاله ی قبل اشاره شد، لوب پیشانی در قسمت قدامی مغز واقع شده است. جایگاه این لوب بسیار حساس است از این رو بسیار آسیب پذیر می باشد.
اگر این قسمت از مغز دچار آسیب دیدگی شود، اختلالات زیر نمایان خواهند شد:
- اختلال در عملکرد گفتاری
- عدم توانایی فرد در حل مشکلات
- کاهش میزان ریسک پذیری در فرد
- اختلال حواس پرتی و بروز حساسیت های بالا
- کاهش انعطاف پذیری ذهنی
- اختلال در حواس چشایی و بویایی فرد یا از دست دادن آنها
- تغییردرمیزان میل جنسی یا بروز رفتارهای جنسی خاص جنسی
آسیب دیدگی لوب آهیانه‌ای (پریتال)
ایجاد جراحت در لوب آهیانه ای عملکرد مغز فرد را در پردازش اطلاعات تصویری دچار مشکل می کند و آسیب به هر کدام از نواحی لوب آهیانه ای مشکلاتی نظیر موارد زیر به همراه دارد:
- آسیب دیدگی لوب آهیانه‌ای چپ و راست:
سبب اختلال در توجه دیداری و و عملکرد حرکتی می شود که به آن سندرم بالینت می گویند.
- آسیب دیدگی لوب آهیانه ای چپ:
سبب بروز اختلالات زبانی ، آگنوزیا و سندرم گرستمن می گردد.
- آسیب دیدگی لوب آهیانه ای راست:
موجب عدم توانایی فرد در طراحی و ساخت می شود، همچنین مهارت‌های مراقبتی او نیز کاهش خواهند یافت.
آسیب دیدگی لوب گیجگاهی ( تمپورال)
لوب گیجگاهی در هر دو نیمکره ی راست و چپ مغز و هم سطح با گوش ها قرار دارند. در صورت آسیب دیدن لوب گیجگاهی بسته به ناحیه آسیب، علائم متفاوتی را مشاهده خواهیم کرد.
- آسیب دیدگی لوب گیجگاهی چپ:
اختلال در شناخت و یادآوری واژگان و یادآوری اطلاعات صوتی و تصویری
- آسیب دیدگی لوب گیجگاهی راست:
بروز مشکل در شناخت اطلاعات تصویری و توالی‌های مرتبط به تن صدا و عدم توانایی در یادآوری موسیقی‌ها و طراحی‌هایی که فرد در گذشته با آنها مواجه بوده است.
آسیب دیدگی لوب پس سری ( اکسیپیتال)
لوب پس سری، در ناحیه ی خلفی واقع شده است و نسبتا جایگاه امن تری دارد. اما در صورت آسیب دیدگی اختلالات زیر را برای فرد به همراه خواهد داشت.
- اختلال در سیستم بینایی
- از دست دادن همه یا بخشی از حس بینایی
- مشکلات ادراکی
آسیب‌های منتشر مغزی
علاوه بر آسیب‌های منطقه‌ای، آسیب‌های منتشر (مثلاً در اثر ضربه مغزی یا اختلالات متابولیکی) می‌توانند منجر به اختلالات گسترده‌تری شوند که ممکن است لوب‌های مختلف را تحت تأثیر قرار دهند:
- کاهش هوشیاری و کما: اختلالات شدید هوشیاری که ممکن است نیاز به مراقبت‌های پزشکی مداوم داشته باشد.
- اختلالات شناختی منتشر: مشکلات در توجه، تمرکز، حافظه و سرعت پردازش اطلاعات.
- اختلالات حرکتی منتشر: مشکلات در هماهنگی حرکتی، تعادل و حرکات ارادی.
چگونه از آسیب های تروماتیک مغزی در امان باشیم؟
جلوگیری از سقوط بزرگسالان، رعایت نکات ایمنی در بازی و ورزش و افزایش ایمنی وسایل نقلیه موتوری می تواند TBI را کاهش دهد.
رویکردهای بهداشت عمومی برای پیشگیری از آسیب می‌تواند از میزان TBI و پیامدهای بلند مدت آن بکاهد.
همچنین باید جهت جلوگیری از TBI مرتبط با زمین خوردن بزرگسالان و افراد مسن در فصول خاص سال که احتمال لیز بودن و لغزندگی زمین وجود دارد، جانب احتیاط را رعایت کنیم.
- در مورد پیشگیری از خطر سقوط با پزشک خود صحبت کنید
- تمرینات ورزشی قدرتی و تعادلی را انجام دهید
- معاینات دوره ای چشم و بینایی انجام دهید
- خانه خود را ایمن تر کنید
- خلاص شدن از شر چیزهایی که می توانید به آنها دست بزنید
- اضافه کردن میله های دستگیره در داخل و خارج از وان یا دوش و در کنار توالت
- قرار دادن نرده در دو طرف پله ها
- با اضافه کردن لامپ روشنایی را افزایش دهید و از نور استاندارد استفاده کنید