بیوفیدبک عضلات کف لگن نوعی روش درمانی نوین و بدون عوارض جانبی برای اختلالات کف لگن است. این روش درمانی که یک شیوه آموزشی برای درمان محسوب می شود، توسط فیزیوتراپیست‌ها ارائه می شود. اگر با روش درمانی بیوفیدبک آشنا نیستید، مقالات زیر را مطالعه کنید.
اختلال عملکرد عضلات کف لگن
اختلالات کف لگن مانند بی اختیاری ادرار، ممکن است به خاطر عدم عملکرد صحیح ماهیچه‌های آن ناحیه به وجود آمده باشد. به همین دلیل می‌توان با یک روش فیزیوتراپی بسیار بی خطر به نام بیوفیدبک عضلات کف لگن را درمان کرد. برای آشنایی با این روش درمانی جدید ابتدا ببینیم، اختلال عضلات کف لگن چیست و چه بیماری‌هایی را شامل می شود؟
استخوان لگن حلقه ای پهن و محکم از استخوان‌ها است که در پایه ستون فقرات بین تنه و پاها قرار دارد. دردهای ناحیه لگن به دلایل مختلفی مانند درگیری عضلات این ناحیه، کشیدگی رباط های لگنی، درد دنبالچه، التهاب بورس های این ناحیه و شکستگی لگن می تواند رخ دهد.
اما در بیوفیدبک عضلات کف لگن ما تنها به دردهایی که علت آن درگیری عضلات این ناحیه باشد، می پردازیم. مجموعه کف لگن به عنوان یک واحد عصبی – عضلانی – اسکلتی دارای گیرنده‌ها و رشته‌های عصبی و عضلات است، که در حفظ کنترل ادرار و مدفوع، ایجاد پاسخ جنسی نرمال و زایمان همگی این مجموعه رشته‌های عصبی و عضلات کف لگن با هم نقش دارند .
عضلات کف لگن تنها عضلات عرضی تحمل‌کننده بار در بدن هستند. این عضلات از طریق فعالیت مداوم خود به صورت خود تنظیم در وضعیت‌های مختلف، کشش خود را کم کرده و یا ارگان‌های لگنی (مجموعه ای از احشا همانند مثانه، رکتوم، ارگان‌های جنسی) را حمایت می‌کنند. همچنین در حفظ کنترل ادرار و مدفوع، ایجاد پاسخ جنسی نرمال و زایمان نقش دارند.
ضعف عضلات در اثر سن و شکستگی لگن، چاقی، بیماری‌ها، عدم تحرک و صدمات ناحیه لگن و در خانم ها با بارداری و استرس و کاهش وزن اتفاق می‌افتد و در نتیجه فرد دچار بی اختیاری، درد و اختلالات جنسی می شود.
پیشنهاد می کنیم این مقاله را مطالعه کنید: دستگاه rtms – تحریک مغناطیسی تکراری مغز
اختلالات کف لگن یا pelvic floor dysfunction چیست؟
اختلالات عملکرد عضلات کف لگن، به این معنی است که عضله‌های که در کف لگن قرار دارند، بر اثر علتی عملکردشان غیر طبیعی شده است. این اختلالات طیف وسیعی از مشکلات و بیماری‌ها را می تواند شامل شود.
زمانی اختلال کف لگن بوجود می آید که ماهیچه های لگنی و بافت پیوندی آن ضعیف شده یا دچار آسیب شوند. اختلال کف لگن به زبان ساده یعنی ماهیچه های کف لگن برای سفت و شل کردن خود، برای دفع مدفوع و ادرار و انجام فعالیت های جنسی توانایی نداشته باشند.
این اختلالات معمولا به دو صورت ضعف عضلانی یا همان شل شدن بیش از اندازه و اسپاسم یا سفت بودن غیر طبیعی و بیش از حد عضلات کف لگن و عدم توانایی ریلکس (شل) کردن آنها بروز می کند. در نتیجه مثلا ممکن است دفع طبیعی و آسان مدفوع به خاطر سفتی بیش از حد عضلات کف لگن برای شما سخت شود.
یا در خانم ها به دلیل زایمان‌های زیاد یا بالا رفتن سن در عضلات کف لگن ضعف ایجاد شود، که می تواند باعث بروز بی اختیاری ادرار استرسی و یا افتادگی مثانه، رحم یا روده شود.
اختلالات کف لگن اگر درمان نشوند، ممکن است منجر به ناراحتی، آسیب بلند مدت روده بزرگ، افتادگی رحم، مثانه یا روده، بی اختیاری ادرار یا مدفوع، یبوست مزمن، دردهای لگنی و شکمی شوند.
علائم اختلال کف لگن مانند، یبوست و احساس عدم تخلیه ی کامل روده، دردهای لگنی و… این احساس عدم تخلیه ی کامل باعث می شود بیمار برای انجام دفع مدام به دستشویی برود.
باقی ماندن حجم زیاد مدفوع در انتهای روده ی بزرگ (رکتوم) در نهایت ممکن است، باعث ایجاد درجاتی از بی اختیاری مدفوعی شود.
برخی از علائم این اختلال را در زیر می بینید:
- در مدت کوتاه چندین بار نیاز به عمل دفع داشته باشید
- احساس این که به طور کامل نمی توانید عمل دفع را انجام دهید
- داشتن یبوست
- دفع ادرار و مدفوع بدون اینکه متوجه شوید
- دفع ادرار مکرر در زمان کوتاه
- دفع ادرار دردناک
- درد در پشت
- دردهای مکرر در لگن
- درد در ناحیه ی تناسلی و مقعد در زمان دفع و یا حتی زمانی که دفع صورت نمی گیرد
- درد زمان رابطه ی جنسی در زنان
- بعضی از شایع‌ترین بیماری‌هایی که بر اثر اختلال عملکرد کف لگن ایجاد می شود، مانند:
- بی اختیاری ادرار استرسی
- بی اختیاری ادرار اورژانسی
- بی اختیاری ادرار مختلط
- تکرر ادرار
- شب ادراری کودکان
- بی اختیاری مدفوع
- بی اختیاری گاز
- اختلال ادرار کردن و حبس ادرار
- یبوست مزمن
- یبوست عملکردی
- یبوست کودکان
- مقاربت دردناک
- مشکلات قبل و بعد از زایمان
- قاعدگی دردناک
- دردهای لگنی
- انواع پرولاپس (افتادگی) ها از جمله افتادگی رحم، مثانه و روده
- و…
پیشنهاد میکنیم این مقاله را مطالعه کنید: بیوفیدبک روده و درمان یبوست مزمن
دستگاه بیوفیدبک عضلات کف لگن :
اختلالات کف لگن و از جمله شایع‌ترین نوع آن یعنی بی اختیاری یکی از معضلات امروز جامعه بشری است، که افراد به دلایل مختلفی به آن دچار می شوند. یکی از روش‌های جدید برای درمان این بیماری استفاده از تکنولوژی بیوفیدبک عضلات کف لگن است.
بیوفیدبک عضلات کف لگن راه‌کاری موثر و پرطرفدار در بهیود این اختلالات است، در این روش فرد به تدریج می تواند کنترل عضلات بدن خود را به طور ارادی بدست آورد.
درمان بی اختیاری ادرار با بیوفیدبک عضله در حال حاضر شاخص ترین حوزه کاربرد آن است. شواهد علمی زیادی وجود دارد که این روش باعث بهبود اختلال بی اختیار ادرار می شود، در واقع ۷۵ درصد افراد با اختلال عضلات کف لگن با انجام بیوفیدبک بهبودی پیدا می کنند.
دستگاه بیوفیدبک عضله یا نوار عضله که در این شیوه مورد استفاده قرار می گیرد، نوعی از بیوفیدبک است که فعالیت الکتریکی عضلات را ثبت می کند. برای آشنایی با این دستگاه می توانید مقاله بیوفیدبک عضله را مطالعه کنید.
در بیوفیدبک عضلات کف لگن با استفاده از حسگرهای وصل شده بر روی سطح پوست، بیمار می تواند از شرایط عضلات خود اطلاع پیدا کند و با این آگاهی می تواند عضلات مورد نظر را با قدرت ذهن کنترل کرده و در جهت تقویت آنها تلاش کند.
همچنین در درمان مقاربت دردناک، فرد می تواند با کمک بیوفیدبک عضلات منقبض را شناسایی کرده و آنها را به حالت آرام و ریلکس درآورد.
در این شیوه از تکنیک‌‌های زیادی برای درمان بیمار استفاده می شود و پزشکان با کمک بیوفیدبک می‌توانند کنترل عضلات کف لگن را بهبود دهند.
این ابزار می‌تواند ماهیچه منقبض شده و یا به حالت استراحت رفته را تشخیص داده و یک فیدبک بصری ایجاد کند. این فیدبک بصری به بیمار کمک می‌کند تا بفهمد ماهیچه در حال حرکت است و بنابراین کنترل ماهیچه را با دقت بیشتری انجام دهد.
بیوفیدبک عضلات کف لگن و بهبود اختلالات لگن
برخلاف داروهایی که برای درمان بی اختیاری استفاده می شوند، بیوفیدبک عوارض جانبی خاصی را ایجاد نمی کند. بیوفیدبک می تواند به زنان کمک کند تا ماهیچه های کف لگن خود را تقویت کرده و مثانه را کنترل می کنند. همچنین برای کودکانی که دچار شب ادراری و یا کسانی که دچار بی اختیاری مدفوع هستند مفید است.
ضعف عضلات کف لگن یکی از مشکلات شایع بخصوص در بین بانوان است، که باعث بروز مشکلات زیادی همچون بی اختیاری ادرار می شود. شیوع بی‌اختیاری ادرار در ایران تا حدود ۷۰ در صد اعلام شده است. مشکلات در عضلات کف لگن عموما به دو صورت هستند، یکی ضعف عضلات و دیگری اسپاسم شدید عضله که فرد توانایی ریلکس کردن را ندارد.
اگر عضلات بیمار خیلی ضعیف شده باشند و یا اینکه برای بیمار سخت باشد که احساس کند کدام یک از عضلات او نیاز به منقبض شدن دارد. فیزیوتراپیست با کمک یک مانیتور و یا سیگنال‌های شنوایی از طریق بیوفیدبک عضلات کف لگن می‌تواند ورزش هایی را به بیمار آموزش دهد. در واقع در بیوفیدبک با کمک حس لامسه، شنیداری و دیداری ورزش های لازم برای تقویت عضلات آموزش داده می شود.
بعضی فیزیوتراپ ها الکترودهایی را داخل رکتوم یا واژن قرار داده و با کمک آن شل یا سفت شدن عضلات را به بیمار نشان می‌دهند. به این ترتیب شخص با تمرین و شرطی سازی ذهن یاد می‌گیرد، به حرکات عضلات کف لگن تسلط یافته و هماهنگی لازم بین عضلات حین دفع را ایجاد نماید.
سه روش متداول بیوفیدبک در اختلالات عملکردی عضلات کف لگن شامل، بیوفیدبک الکترومیوگرافیک، بیوفیدبک با استفاده از عامل فشار (مانومتریک ) و بیوفیدبک اولتراسونیک هستند.