درباره کاربردهای بیوفیدبک در روانشناسی صحبت‌های فراوانی می‌توان کرد، چرا که این روش درمانی نوین اثرات مطلوب بسیاری را در این حوزه نشان داده است.
از آن جایی که بیوفیدبک نوعی خود تنظیمی بدن است و اختلالات و بیماری‌های روانی نیز حاصل به هم ریختگی و اختلال در سیستم مغزی است، این روش آموزشی-درمانی می تواند کمک بسیاری به درمان بیماری‌های این حوزه کند.
اگر با بیوفیدبک آشنا نیستید، ابتدا سری مقالات زیر را مطالعه کرده تا با این حوزه درمانی بیشتر آشنا شوید.
بیوفیدبک در روانشناسی
بیوفیدبک و از جمله یکی از شاخه‌های مهم آن یعنی نوروفیدبک، یک روش درمانی بر پایه آموزش است که امروزه در علم روانشناسی و روانپزشکی کاربردهای بسیار دارد.
بیوفیدبک در روانشناسی برای درمان بیماری‌های مختلفی مورد استفاد قرار می‌گیرد و می تواند برای بهبود کلیه فرآیندهای شناختی و رفتاری انسان مفید باشد.
می‌توان از دیگر کاربردهای بیوفیدبک در روانشناسی علاوه بر بهبود بسیاری از بیماری‌ها، به بهبود و ارتقا کارایی اشخاص سالم نیز اشاره کرد. روانشناسان از این روش برای کنترل مواردی همچون استرس، اضطراب، ایجاد آرامش، ایجاد تمرکز، کاهش تنش‌های عصبی و موضوعات دیگر استفاده می‌کنند.
جالب است بدانید، با آموزش ذهن می‌توان از بروز علایمی مثل استرس جلوگیری کرد. تکنیک بیوفیدبک هم یک روش آموزش ذهن است، تا مغز بتواند به طور خودآگاه شرایط بدن را کنترل کرده و به حالت مطلوب برساند.
در این شیوه با به کار گرفتن ابزارهای الکترونیکی، آگاهی و اطلاعاتی را در باره‌ی اعصاب، عضلات و فعالیت های خود مختار بدن بدست می آورند.
سپس دستگاه اطلاعات بدست آمده را در قالب فیدبک صوتی یا تصویری به بیمار و پزشک نشان می دهد، تا از وضعیت اعمال خود مختار بدن فرد بیمار آگاه شوند.
به این وسیله بیمار می تواند مدیریت بهتری در رابطه با کنترل شرایط بدنی خود به دست آورد و نشانه‌های اختلالات و بیماری‌های روانی را در خود کاهش می‌دهد.
بیوفیدبک قویترین و موثرترین روشی می‌باشد، که برای کنترل ذهن به کار گرفته می‌شود. تا فرد تمام حالات روحی خود را تحت کنترل بگیرد و غیر ارادی عصبی و مضطرب نشود.
نحوه عملکرد بیوفیدبک در روانشناسی
مزیت برجسته بیوفیدبک این است، که این روش یک تکنیک درمانی غیر تهاجمی و کاملا بی خطر است و در بسیاری از افراد موجب بهبود علائم روحی و روانی می شود.
به طور طبیعی در سیستم بدن ما تکنیک بیوفیدبک وجود دارد. مثلا وقتی بیش از حد عصبانی می شوید، ممکن است قلب شما درد بگیرد. این نوعی اخطار بدن، در مواجهه با فشار بیش از حد به قلب است. همین می شود که شما کمی کوتاه می‌آیید و آرام می‌شوید. زیرا متوجه شده‌اید که در حال آسیب زدن به خود هستید.
بیوفیدبک هم دقیقا به همین شکل عمل می کند. یعنی به کمک بیوفیدبک می توانید از وضعیت بخشی از بدن که دچار اختلال شده و درست عمل نمی کند و شما هم به طور طبیعی و خودآگاه از شرایط آن عضو آگاه نیستید، با خبر شوید.
در این تکنیک درمانگر در صفحه نمایش کامپیوتر یک فیلم یا بازی را برای شما پخش می کند و تا زمانی که قسمت مورد نظر آسیب دیده به حالت نرمال نزدیک نشود، ادامه آن بازی و یا فیلم برای شما پخش نمی‌شود.
در نتیجه مغز که به دنبال لذت دیدن ادامه فیلم یا بازی است، تلاش می کند بخش مورد نظر را به کارکرد نرمال و طبیعی‌ش نزدیک کند.
یکی از انواع دستگاه‌هایی که معمولاً در روانشناسی به کار گرفته می شود، دستگاه‌های گرفتن سیگنال‌های الکتریکی در عضلات است.
در بیوفیدبک با نصب سنسورهای بر روی عضلات میزان تغییرات دمای بدن و میزان کشش و تنش عضلانی را اندازه می‌گیرند. در نتیجه میزان استرس و اضطراب فرد توسط دستگاه تشخیص داده شد.
سپس از فرد خواسته می‌شود تا با تمرین ذهنی سعی در پایین آوردن میزان استرس و اضطراب کند. آنگاه فرد با مشاهده نتایج عمل خود توسط دستگاه بیوفیدبک می‌تواند به نتیجه‌ی تمرینات ذهنی و فعالیت‌های خود در جهت کاهش تنش، پی ببرد. و در نهایت حالت صحیح را با تمرین و تکرار بیاموزد.
بیوفیدبک‌های حرارتی یا دمایی نیز برای به دست آوردن کنترل دمای بدن و فشار خون مفید است، تا از میزان مثلا استرس فرد آگاه شویم. سپس فرد با تمرکز و روش‌های آرام سازی ذهنی سعی در کنترل علایم حیاتی خود می‌کند.
تحقیقات نشان داده علایم حیاتی بدن را با تمرین می‌توان از طریق ذهن کنترل کرد.
برای نمونه روند درمان استرس در طول یک جلسه بیوفیدبک به این صورت است. ابتدا الکترودهایی به پوست شما در نقاط مختلف سر متصل می‌شوند. این الکترودها و سنسورها سیگنال‌ها را به مانیتور می‌فرستند.
سپس این سیگنال‌ها در مانیتور به صورت صوت، فلاش نور یا تصویری که نشان دهنده قلب و سرعت تنفس، فشار خون، دمای پوست، عرق کردن یا فعالیت‌های عضلانی هستند، نشان داده می‌شوند.
وقتی استرس دارید، عملکردهای بدن نیز تغییر می کند. سرعت ضربان قلب‌تان بیشتر می شود، شروع به عرق کردن می کنید و تنفس‌تان سریع‌تر می شود.
شما می توانید این واکنش‌هایی که بدن‌تان نسبت به استرس نشان می دهد، را در همان لحظه روی مانیتور مشاهده کنید و وقتی سعی می‌کنید آنها را کنترل کنید، نیز نتیجه آن را در مانیتور می‌بینید.
درمانگری که از روش بیوفیدبک استفاده می کند، به شما کمک می‌کند تا ورزش‌هایی که برای بدست آوردن آرامش طراحی شده‌اند را انجام دهید.
چند تمرین آرامشی در درمان با روش بیوفیدبک، مانند:
آشنایی با ربات بیوفیدبک eProbe
تنفس عمیق
آرامسازی تدریجی ماهیچه‌ها-سفت کردن و آرام کردن متناوب گروه‌های ماهیچه‌ای مختلف
تصاویر هدایت شده– تمرکز کردن بر روی یک تصویر خاص (مانند رنگ و بافت یک پرتغال) به منظور متمرکز کردن ذهن و داشتن حس آرامش بیشتر
مدیتیشن ذهن آگاهی–متمرکز کردن افکار و دور کردن احساسات منفی
همانطور که سعی می کنید سرعت ضربان قلب‌تان را کاهش دهید، فشار خون‌تان را پایین بیاورید و تنش عضلانی را کم کنید، می‌توانید واکنش‌های بدن‌تان را در همان لحظه از طریق مانیتور مشاهده کنید.
در نهایت با تمرین و تکرار، یاد می گیرید که چگونه بدون اینکه نیاز به این لوازم داشته باشید، اینگونه عملکردهای غیر ارادی بدن‌تان را خودتان کنترل کنید.
کاربردهای بیوفیدبک در حوزه روانشناسی
کاربردهای بیوفیدبک در روانشناسی و روانپزشکی بسیار فروان است. به خصوص در حوزه نوروفیدبک بسیاری از بیماری‌های حوزه رفتاری، شناختی و عصبی را می‌توان درمان کرد.در زیر لیست برخی از این موارد را می توانید مشاهده کنید.
- اختلال ADHD
- اضطراب
- استرس
- فوبیا و ترس
- وسواس
- اختلالات خواب
- انواع اعتیاد
- سکته
- صرع
- تیک های عصبی
- مشکل تعادل
- سردرد
- اسپاسم عضلانی
- سندرم تونل اوتیسم
- افسردگی
- میگرن
- تشنج
- پرخوری عصبی
- اختلالات سیستم عصبی خودمختار
- شب ادراری کودکان
- کابوس کودکان
- اختلال یادگیری
- بهبود مدیریت فردی
- افزایش حافظه و تمرکز
- مدیریت استرس شغلی
- و…