از آنجایی که اختلال اوتیسم نشانه‌های گسترده‌ای دارد و هر کودک الگوی علائم مخصوص به خودش را دارد. شناسایی نشانه‌های اوتیسم در کودکان سه ساله و سایر سنین کودک بسیار سخت و نیازمند به داشتن اطلاعات جامع و کاملی در رابطه با نشانه‌های اوتیسم در کودکان است.
در سری مقالات قبل درباره‌ی این صحبت کردیم که اوتیسم چیست؟ و با انواع اختلال اوتیسم آشنا شدیم. نگاهی به میزان شیوع این بیماری در جهان، علت، علائم و نحوه تشخیص آن انداختیم و علائم اوتیسم در کودکان تا سن ۱ سالگی و بعد از آن تا سن ۲ سالگی را مورد بررسی قرار دادیم. در این مقاله نیز با نشانه‌های اوتیسم در کودکان سه ساله آشنا خواهیم شد. سری مقالات قبل را از طریق لینک‌های زیر می توانید دنبال کنید.
- اوتیسم چیست؟
- علت اوتیسم چیست؟
- علائم اوتیسم
- تشخیص اوتیسم
- علائم اوتیسم در کودکان تا سن ۱ سالگی
- علائم اوتیسم در کودک یک تا دو ساله
شناخت علائم و نشانه‌های اختلال طیف اوتیسم از سوی خانواده‌ها و آگاهی خانواده‌ها نسبت به این اختلال می‌تواند، منجر به تشخیص و شناسایی زود هنگام این کودکان شود.
هر چند که به عقیده کارشناسان تشخیص قطعی اختلال اوتیسم تا قبل از ۳ سالگی به سختی صورت می گیرد، ولی والدین نباید نسبت به علائم هشداری در رفتار فرزند خود بی‌توجه باشند.
اوتیسم اختلالی قابل درمان نیست بلکه تنها می‌توان آن را کنترل کرد و هر چقدر این اختلال زودتر شناسایی شود، تکنیک‌های کنترل بر روی آن موثرتر خواهد بود. همچنین خانواده‌ها یاد می‌گیرند که چگونه با این کودکان رفتار کنند، یا چه فضایی را در خانه برای آنان فراهم کنند تا زندگی با آرامشی داشته باشند.
چنان چه اختلال اوتیسم در کودکان در زمان مناسب تشخیص داده شود و خدمات درمان اوتیسم نیز به موقع دریافت گردد میزان بهبودی به شدت افزایش می‌یابد.
با آموزش می‌توان فضای رشد، مهارت آموزی و توانمندسازی کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم را به نحو مطلوب فراهم کرد تا آنان زندگی تا حد ممکن عادی را در جامعه داشته باشند.
نشانه‌های اوتیسم در کودکان سه ساله
در ادامه‌ی این مطلب به برخی از نشانه‌های اوتیسم در کودکان سه ساله و علائم هشدار دهنده اختلال طیف اوتیسم در کودکان ۳ سال به بالا برای افزایش آگاهی شما می‌پردازیم.
در تکلم تاخیر دارد:
یکی از نشانه‌های اوتیسم در کودکان سه ساله و از علائم اصلی کودکان اوتیسمی تاخیر در تکلم و استفاده نکردن از مهارت‌های گفتاری است.
این کودکان گفتار بسیار محدودی داشته و از عبارات حتی کوتاه استفاده نمی‌کنند. آنها دارای مشکلاتی در فهم دستورالعمل‌های ساده و به طور کلی عدم رشد زبان و گفتار متناسب با سن خود هستند. به طوری که در بیان خواسته و نیازهای خود با چالش‌های اساسی دست و پنجه نرم می‌کنند.
گروهی از مبتلایان به این اختلال هرگز به توانایی گفتاری دست نمی‌یابند. ولی در مواردی هم اگرچه اوایل در حرف زدن تاخیر دارند، ولی با گذشت زمان این مهارت را تا حدی رشد می‌دهند و قادرند یک گفت و گو را مدیریت کنند.
دارای الگوهای تکلم غیرمعمول هستند:
از دیگر مشکلات کودکان اوتیسمی داشتن الگوی تکلمی غیر معمول است. به شکلی که صحبت کردن آنها ممکن است، پر از مکث، با صدایی بلند و همراه با لحنی یکنواخت یا گنگ باشد.
همچنین ممکن است به جای استفاده از یک عبارت کامل، از تک کلمات استفاده کند یا یک لغت را به طور مداوم تکرار کند.
علاوه بر این زمانی که سوالی از او پرسیده می‌شود، به جای پاسخ گویی و استفاده از کلمات متناسب، به تکرار همان سوال می پردازد.
به یک شی یا موضوع خاص علاقه پیدا می‌کنند:
هر چند که به نظر می‌رسد بیشتر کودکان اوتیسمی به اطراف توجه نشان نمی‌دهند. اما در صورتی که به یک شی یا بخشی از آن علاقه داشته باشند، به سختی می‌توان آن را از او گرفت.
آنها به دقت روی یک شی یا یکی از خصوصیات آن (مانند چرخ یک ماشین اسباب بازی) یا یک موضوع خاص تمرکز می‌کنند و ممکن است ساعت‌ها با دقت و تمرکز مشغول بازی با آن باشند.
عدم توجه به اطراف:
بی توجهی از نشانه‌های دیگر اختلال اوتیسم در کودکان است. به نظر می‌رسد او سخنان دیگران را متوجه نمی‌شود، چرا که واکنشی نسبت به حرف‌های دیگران بروز نمی‌دهد.
حتی ممکن است زمانی که اسمشان را صدا می‌زنید، در زمان شنیدن نام خود پاسخی ندهد و بدون عکس‌العمل خاصی همچنان به کار خود ادامه دهد.
یا اینکه حتی کودک قادر به دنبال کردن محل صدا نباشد. این کودکان ممکن است رفتارهای ناگهانی و بی‌موقع مانند خنده، گریه و جیغ زدن داشته باشند.
بازی به صورت تنهایی:
از دیگر نشانه‌های اوتیسم در کودکان سه ساله شرکت نکردن در بازی‌های گروهی، نوبتی، اشتراکی است. به نظر می‌رسد آنها تنها بازی کردن را ترجیح می‌دهند، به طوری که می‌توانند ساعت‌ها به تنهایی بازی کنند و زمان زیادی این چنین سرگرم باشند.
آنها علاقه کمی به کودکان دیگر دارند و به طور معمول بازی خود را با آنها شریک نمی‌شود یا نوبت بازی را به آنها نمی‌دهد و همین طور مشکل می‌توان از مادر یا مراقب اولیه او را جدا نمود.
ناتوانی در درک احساسات:
این کودکان توانایی شناخت حالت چهره افراد و پی بردن به افکار، احساسات و اهداف دیگران را ندارند و این باعث شده که نتوانند عملکرد خوبی در زمان گفت و گوهای جمعی به دست آورند.
نتیجه‌ی این ناتوانی در درک احساسات دیگران، کاهش اعتماد به نفس و احساس سرخوردگی آنان است.
تقلید رفتاری نکردن از دیگران:
کودکان معمولاً الگوی رفتاری والدین را تقلید می‌کنند و از این راه به رشد می‌رسند. اما در مورد کودکان مبتلا به اوتیسم این قضیه صدق نمی‌کند به طوری که به سختی می‌توان دید که به تقلید و تکرار رفتار والدین مشغول اند.
هم چنین آنان در بازی‌های تقلیدی همچون خاله بازی مشارکت نمی‌کنند. مثلاً اینکه نشان دهد که مادر است و دارد به عروسک خود غذا می‌دهد.
مشکلات رفتاری:
این اختلال ممکن است در بعضی از کودکان باعث ایجاد مشکلات رفتاری شود. از جمله عوارض اختلال اوتیسم در برخی از کودکان مشکلاتی مانند لجبازی، بیش فعالی، بی نظمی و تکانشگری یا پرخاشگری است.
ممکن است کودک لجباز باشد، با شما همکاری نکند یا بیش از حد فعال باشد، در واقع کودک همراه با این اختلال، دچار اختلالات دیگری مانند کمبود توجه، بیش‌فعالی و تکانشگری است.
در برابر تغییرات مقاوم هستند:
کودکان اوتیسم به انجام کارهای همیشگی، روتین و یکنواخت بیش از حد علاقمند و وابسته هستند. به طوری که در صورت تغییر عادات، بسیار مقاومت کرده و حتی رفتارهای خشن از خود نشان می‌دهد.
مثلاً اگر والدین مسیر معمول مهدکودک تا خانه را تغییر دهند، ممکن است موجب ناراحتی کودک و باعث بهانه جویی و کج خلقی او شود و یا کودک رفتارهای ناگهانی همچون خشم، گریه و جیغ زدن را از خود نشان دهد.
آشنایی با دستگاه بیوفیدبک عضله
مشکلات در زمینه خواب:
یکی دیگر از نشانه‌های اوتیسم در کودکان سه ساله که بسیار نیز شایع بوده اختلالات خواب است. این کودکان اغلب به سختی به خواب می‌روند و در طول شب هم بارها و بارها بیدار می‌شوند. همین امر نگهداری از این کودکان را برای والدین سخت‌تر می‌کند.
استفاده غیر معمول از اسباب بازی:
از دیگر علائم اوتیسم این است که کودک با اسباب بازی‌ها به نحو غیرمعمول بازی می‌کند. برای نمونه زمان زیادی را صرف مرتب کردن یا چیدن اسباب بازی‌ها به دنبال هم می‌کند.
یا به جای بازی با خود ماشین فقط چرخ یکی از ماشین‌های اسباب بازی‌اش را می‌چرخاند. یا دوست داشتن قسمت‌های خاصی از اسباب بازی‌ها و بازی کردن تنها با آن قسمت خاص، برای مثال همان چرخ ماشین یا ماشه تفنگ.
از باز و بسته کردن مکرر یک درب لذت می‌برد یا سخت مشغول فشار دادن دکمه‌ای روی یکی از اسباب بازی‌هایش می‌شود.
تمایل به نظم و چیدن وسایل:
از دیگر خصوصیات بارز این کودکان تمایل به نظم و ترتیب وسایل است، به طوری که در زمان بازی آنها نیز رویت می‌شود که چندین ساعت سرگرم مرتب کردن و نظم بخشیدن به اسباب بازی‌های خود هستند.
انجام رفتارهای تکراری:
از دیگر نشانه‌های رفتاری کودکان اوتیسمی، انجام رفتارهای تکراری است. مانند ضربه زدن یا بالا و پایین بردن دست یا پیچ و تاب بدن یا حرکاتی مانند این‌ها…
واکنش نامناسب در برابر ترس:
یکی دیگر از نشانه‌های رفتاری غیر معمول اوتیسم در کودکان سه ساله، عکس‌العمل متفاوت در برابر احساس ترس است. ممکن است در مواقع غیر لازم ترس زیادی بروز می‌دهد یا در موقعیت‌های هیجان‌زا و زمانی که باید از چیزی بترسد، هیچ ترسی نداشته باشد.
برای نمونه، ممکن است ترس از ارتفاع برای او معنایی نداشته باشد. اما از یک شی معمولی و بی‌آزار مانند بادکنک بترسد.
خود آزاری:
برخی از کودکان اوتیسمی به خود آسیب می‌زنند و رفتارهای خود آزارانه از خود نشان می‌دهند. برای مثال دست خود را گاز می‌گیرد یا خودزنی می‌کند.
معمولاً این کودکان زمانی که خواسته‌هایشان تحقق نیابد، با ضربه به خود و گاز گرفتن دستان سعی در جلب توجه دارند.
اختلالات تشنجی:
یکی دیگر از مشکلات شایع کودکان اوتیسمی اختلالات تشنجی مانند صرع، تشنج تونیک-کلونیک، تشنج غایب و… است که رنج بیشتری را بر این کودکان وارد می‌کنند.
حساسیت بالا نسبت به محرک‌های بیرونی:
کودکان اوتیسمی حساسیت بالایی نسبت به هر گونه تحریک حسی دارند. ممکن است نسبت به تماس فیزیکی مقاومت کند، با سر و صدا آشفته شود، نسبت به بوها به شدت حساس باشد، یا از خوردن بسیاری از غذاها خودداری کند.
همچنین ممکن است والدین آنها برای انجام کارهای روزمره آنان مثل لباس پوشیدن، غذا خوردن، لمس کردن و… با چالش‌هایی مواجه شوند. ممکن تنها به پوشیدن لباس‌های بدون برچسب یا دوخته شده از جنسی خاص تمایل نشان دهد.
برخورد خاص نسبت به احساس درد:
کودکان اوتیسمی همانند رفتاری که در مقابل ترس دارند در مقابل برخی از انواع درد واکنش افراطی و در مقابل برخی دیگر واکنش کمتری از خود نشان می‌دهد. درد از جمله احساساتی است که این کودکان رفتارهای متناقضی نسبت به آن بروز می‌دهند.
مثلاً در مواردی کودک اوتیسمی که دچار خراشیدگی عمیق پوستی شده احساس درد را متوجه نشده، اما ممکن است در زمان شنیدن صداهای بلند بسیار ترسیده و به سرعت گوش‌های خود را با دست بگیرد تا نشنود.
پیکا یا هرزه خواری:
از دیگر رفتارهای غیر معمول کودکان اوتیسمی علاقه به خوردن موارد غیر خوراکی که به آن پیکا یا هرزه خواری می‌گویند، به شمار می رود.