درمان بیش فعالی با نوروفیدبک یکی از روش‌های جدید و مدرن درمان این بیماری است، که نتایج خوب و موثری را تا کنون در پژوهش‌ها نشان داده است.
اگر با مفهوم نوروفیدبک و این روش درمانی آشنایی ندارید، می توانید قبل از خواندن این مقاله به کمک سری مقالات زیر با نوروفیدبک آشنا شوید.
نوروفیدبک چیست؟
اکثر پدر و مادرها وقتی کودکشان بیش از حد شیطنت و کارهای خطرناک می کند و تقریبا غیر قابل کنترل می شود، پیش خودشان نگران می شوند که نکند فرزندشان بیش فعال است. این نگرانی کاملا به جا و قابل درک است.
گاهی حتی اظهار نظر دیگران درباره‌ی رفتار کودک که شیطنت‌های او را به بیش فعالی نسبت می دهند، شما را بیشتر نگران و مضطرب می کند.
اما والدین قبل از اینکه نگرانی و استرس را به خود راه دهند، تا آنها را به ناتوانی در مدیریت اوضاع برساند. بهتر است آرامش خود را حفظ کرده و ابتدا با این بیماری آشنا شوند و اطلاعاتی درباره‌ی آن بدست آوردند. در مورد راه‌های درمان آن تحقیق کرده و با یک پزشک متخصص مشورت کنند، تا مطمئن شوند آیا کودکشان واقعا بیش فعال است یا نه؟
در این مطلب ابتدا کمی با بیماری بیش فعالی و علائم آن آشنا می شویم و سپس می بینیم این بیماری چگونه با روش جذاب و جدید نوروفیدبک می تواند درمان شود.
بیش فعالی چیست؟
اختلال کم‌توجّهی – بیش فعالی که به صورت مخفف ADHD نامیده می‌شود. یکی از بیشترین اختلال‌های رفتاری – رشدی در سن کودکی و بلوغ است. به طوری که حدود سه تا پنج درصد کودکان در سن مدرسه به بیش فعالی مبتلا هستند. همچنین این اختلال در پسران سه تا پنج برابر بیشتر از دختران مشاهده می‌شود.
معمولا این کودکان بسیار باهوش و با استعداد هستند، با این وجود در مدرسه با درس مشکل پیدا می کنند. وقتی هم که بزرگ شدند از جهات مختلف در زندگی دچار مشکلات فراوان می شوند. زیرا نمی‌توانند روی درس یا هر کار دیگری تمرکز کنند. کودک بیش فعال دارای ۳ نشانه زیر است:
- کمبود توجه
- بیش فعالی
- تکانش‌گریاین ۳ علامت یعنی رفتار کودک معمولاً همراه با پرتحرکی، بی‌توجهی و رفتارهای ناگهانی است. در این بیماری معمولاً کودک یا حتی بزرگسال توانایی دقّت و تمرکز روی یک موضوع را ندارد. یادگیری در او کند است. فعّالیّت بدنی بسیار بالایی دارد و کارهای بدون تفکر و گاهاً حتی خطرناک انجام می دهد.نشانه‌های بیش فعالی در کودکان معمولا قبل از ورود آنها به مدرسه خودش را نشان می دهد. این عارضه بیشتر در دوران ابتدایی برای کودکان و یا در هنگام بلوغ اتفاق می افتد. بسیاری از این کودکان، یک یا چند اختلال رفتاری دیگر هم دارند. مثلا ممکن است یک مشکل روانی مانند افسردگی یا اختلال دوقطبی داشته باشند.
از نشانه‌های رفتاری کودک بیش فعال این است که این کودکان معمولاً بیشتر از بقیه جنب و جوش دارند، جوری که در خانواده و یا مدرسه اطرافیان از دستش شاکی می شوند. از جمله مهم ترین علائم این اختلال می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- معمولا به صحبت دیگران توجه نمی کند و وسط حرف بقیه می پرد. داد، هیچ علاقه‌ای ندارد.
- بیشترِ اوقات نمی‌تواند بی‌سر و صدا در بازی‌شرکت کند. بازی را بهم می زند و بقیه کودکان را هل می دهد.
- بیشترِ اوقات، بیش از حد صحبت می‌کند.
- اغلب کارهای روزانه را فراموش می کند.
- پرحرفی، نداشتن صبر و حوصله یا عصبی و حساس بودن
- در برنامه‌ریزی و تمام کردن تکالیف خود ناتوان است.
- بیشترِ اوقات دست و پاهایش را تکان می‌دهد و مدام در حال حرک است.
- بیشترِ اوقات در کلاس درس یا مکان‌های دیگری که باید سر جای خود بنشیند، از جایش بلند می‌شود.
- به طور غیرقابل کنترلی به اطراف می‌دود و از هر چیزی بالا می‌رود.
- به کارهایی که باید در حالت نشسته انجامشان
- این اختلال از مشکلاتی است که بسیاری از پدر و مادرها با آن دست و پنجه نرم می کنند. نگهداری از کودکانی که اختلال بیش فعالی دارند بسیار سخت و
- نفسگیر است. جای نگرانی اینجاست که این مشکل در بیش از ۶۰ درصد موارد تا دوران نوجوانی و بزرگسالی ادامه خواهد یافت است و اگر به موقع برای درمان
- آن اقدام نشود، ممکن است در سنین بالاتر به یک مشکل شدید و جدی تبدیل شود.
درمان بیش فعالی با نوروفیدبک
درمان بیش فعالی با نوروفیدبک یک روش کاملا نوین و رو به گسترش برای درمان این اختلال است. امروزه بیشتر از هر زمان دیگری، برای درمان کودکان بیش فعال و کم توجه از نوروفیدبک استفاده می شود. کودکان بیش فعال را نباید به حال خود و بدون درمان رها کرد. این کودکان بدون درمان نمی توانند رفتار خود را کنترل کنند و در آینده در زندگی اجتماعی و شغلی خود دچار مشکل می شوند.
مصرف داروی محرک و روان‌درمانی از روش‌های درمان سنتی این اختلال است. اما مشکل استفاده از داروهای محرک این است، که مدت اثر و ماندگاری کمی دارند. همچنین بعد از تمام شدن مدت اثر دارو علائم بیماری برمی گردد. علاوه بر آن عوارض داروهای محرک متاسفانه زیاد بوده و گاها عواقب جبران ناپذیری دارند.
در روش روان‌درمانی نیز تشخیص نوع بیماری تنها با مصاحبه شکل می‌گیرد و ارزیابی مغز نقش چندانی در سیستم درمانی ندارد. همچنین روان‌درمانی مستلزم این است که بیمار تکالیف محول شده از سوی درمانگر را به درستی انجام دهد. در حالی که اکثر مواقع انگیزه کافی را نداشته و رو به درمان دارویی می‌آورد. با توجه به اینکه درمان دارویی هم عوارض خاص خود را دارد می‌توان نوروفیدبک را ابزاری در جهت رفع نقص این دو نوع درمان معرفی کرد.
در دو روش سنتی و قدیمی اثر درمان ممکن است پایدار نباشد و ماندگاری کوتاهی داشته باشد. این در حالی است که استفاده از شیوه درمان بیش فعالی با نوروفیدبک اثرات پایدار دارد. در گزارش سال ۲۰۱۲ آکادمی آمریکایی کودکان، روش نوروفیدبک به عنوان اولین خط پیشگیری از کمبود توجه و پیشگیری از اختلالات توجه در نظر گرفته شد.
بیش از هر درمان دیگر در اروپا و ایالات متحده، از روش نوروفیدبک برای درمان بیش فعالی استفاده می شود. در گزارش های مختلف، حدود ۸۵ درصد از کودکان مبتلا به ADHD با نوروفیدبک بهبود می یابند.
اثرات درمان بیش فعالی با نوروفیدبک
نوروفیدبک در واقع نوعی یادگیری است، که مغز یاد می‌گیرد چطور خودش را تنظیم کند و اشتباهات عملکردی خود را برطرف نماید. این روش تنها با استفاده از امواج مغزی عمل می کند. همانطور که ما رانندگی را یاد می‌گیریم و آن را فراموش نمی‌کنیم، این نوع یادگیری هم فراموش نمی‌شود.در درمان بیش فعالی با نوروفیدبک در حقیقت مغز مهارت جدیدی به دست می‌آورد.
این روش موثر، بی خطر و بدون عارضه است. نتیجه مطالعات دانشمندان افزایش هوش، توجه و افزایش کنترل بر روی عملکرد و رفتار را بعد از انجام درمان با نوروفیدبک ثابت می کند.
الگوی امواج مغزی کودکان بیش فعال که از طریق نقشه مغزی یا همان QEEG به دست می آید، نشان می دهد که در این کودکان نسبت امواج آهستۀ تتا به امواج سریع بتا زیاد است (البته AD/HD انواع متفاوتی دارد اما اصلی ترین نشانه افزایش امواج آهسته و کاهش امواج سریع تر مغزی است).
در آموزش نوروفیدبک از پروتکل هایی استفاده می شود که بتوانند مغز را در تقویت امواج ضعیف بتا و سرکوب امواج قوی تتا آموزش دهند. در این افراد گاهی افزایش High beta نیز دیده می شود.
با انجام QEEG ثابت شده است میزان انگیختگی در بیمارانی که با نوروفیدبک درمان شده اند بیشتر است. درمان با نوروفیدبک برای کودکان بیش فعال توان سیستم مغز را طبیعی می کند.
نتایج درمان با نوروفیدبک
لوفتوس و همکاران (۲۰۱۲) در مطالعه ای مروری به بررسی اثربخشی درمان نوروفیدبک بر روی اختلال بیش فعالی و عدم توجه که همراه با اختلالات دیگر باشد پرداخته و اثر بخشی درمان را از نظر کارایی درجه ۴ یا« موثر» گزارش نمودند.
آرن و همکاران(۲۰۰۹) در مطالعه ای فراتحلیلی اثربخشی درمان نوروفیدبک را بر اختلال بیش فعالی و عدم توجه بررسی نمودند. در این مطالعه مشخص شد که نوروفیدبک از لحاظ کارایی در درمان AD/HD، در یک مقیاس ۵ درجه‌ای، مرتبۀ پنجم یا «کاملا موثر» را برای علائم عدم توجه و تکانشگری دارد و اثرگذاری آن بر روی بیش فعالی درجه سه گزارش شده است.
در ژوئن ۲۰۰۵، در یک مطالعه مروری/ فراتحلیلی، موناسترا و همکارانش با توجه به معیارهای مؤسسه سایکوفیزیولوژی و بیوفیدبک کاربردی (AAPB) و جامعه بین‌المللی نوروفیدبک و پژوهش (ISNR) به ارزیابی اثرات بالینی نوروفیدبک بر AD/HD پرداختند. این مطالعه نشان داد که نوروفیدبک از لحاظ کارایی در درمان AD/HD،
در یک مقیاس ۵ درجه‌ای، مرتبۀ سوم یا «احتمالاً مؤثر» را به خود اختصاص می‌دهد. مؤلفان یادآور شدند که اثرات مفیدی در مطالعات پنج گروه تصادفی (جمعاً ۲۱۴ بیمار) مورد تحلیل آنها گزارش شده است و البته رتبه گذاری نوروفیدبک در مورد AD/HD بر اساس نیازبه مطالعات کنترل شده بیشتری برای عوامل مربوط به بیمار و درمانگر انجام شد که ممکن است نتایج را تحت تأثیر قرار داده باشند.
در مطالعه‌ای که در سه قسمت توسط لوبار، استاروود، استار وود، و او دانل (۱۹۹۵) درباره تأثیر نوروفیدبک بر AD/HD انجام شد، ۲۳ نفر مبتلا به AD/HD ۸ تا ۱۹ ساله تحت آموزش سه ماهه نوروفیدبک قرار گرفتند. تغییرات در EEG، عملکرد در آزمون متغیرهای توجه (T.O.V.A)، مقیاس رفتاری (ADDES)، و عملکرد هوش (WISC-R) پس از درمان مورد ارزیابی قرار گرفت.
در قسمت اول بهبودی معناداری در عملکرد T.O.V.A، در قسمت دوم بهبودی معناداری در گزارش والدیندر قسمت سوم افزایش معناداری در امتیاز آزمون هوش بدست آمد. این مطالعه تأثیر آموزش نوروفیدبک را روی اندازه‌گیری‌های عینی و ذهنی، هر دو، و تحت شرایط کنترل شده نسبی نشان می‌دهد.
