در این مقاله با هم خواهیم دید، دستگاه بیوفیدبک در فیزیوتراپی چه کاربردی دارد و در چه مواردی مورد استفاده قرار می گیرد. ابتدا باید گفت، شما می‌توانید شیوه درمانی بیوفیدبک را در کلینیک‌های فیزیوتراپی، مراکز پزشکی و بیمارستان‌ها دریافت کنید. اما برخی دستگاه‌های خانگی نیز به منظور عملکرد بهتر وجود دارند. اگر با روش درمانی بیوفیدبک آشنا نیستید، ابتدا مقاله بیوفیدبک چیست؟ را مطالعه کنید.
دستگاه بیوفیدبک در فیزیوتراپی
در بعضی از بیماری‌ها وقتی بدن بیمار نمی تواند به داروهای تجویز شده پاسخ مناسب دهد، پزشک به درمان‌های غیر دارویی روی می‌آورد. یکی از این موارد، درمان با استفاده از دستگاه بیوفیدبک است.
در روش بیوفیدبک بیماران آموزش می بینند، که عملکرد بدن‌شان را با ذهن کنترل کنند. یعنی فرد در این روش تنها با دریافت سیگنال از قسمت‌های مختلف بدنش توسط دستگاه می تواند، عملکردهای حیاتی بدن مانند ضربان قلب را با ذهن خود کنترل کند.
در واقع فرد تنها با به کار گرفتن قدرت ذهن و با آگاهی از اینکه درون بدنش چه می گذرد، یاد می گیرد کنترل بیشتری روی سلامتی و بهبود بیماری خود داشته باشد.
به کمک تکنیک بیوفیدبک یاد می گیریم، عملکردهای غیر ارادی بدن مانند ضربان قلب، تنفس، تعریق و… را کنترل کنیم. یعنی بیمار با یادگیری برخی موارد،
کنترل درد و مشکلات بدنی را در اختیار می گیرد و پس از گذشت مدت زمانی بهبودی می‌یابد.
از دستگاه بیوفیدبک در فیزیوتراپی برای درمان بسیاری از مشکلات حسی و حرکتی، فلج اعصاب، بازتوانی پس از سکته‌ها، کنترل بی اختیاری‌ها و… استفاده می شود.
امروزه دستگاه بیوفیدبک به دلیل کاربردهای بسیار آن به طور گسترده ای در کلینیک‌های فیزیوتراپی مورد استفاده قرار می گیرد.
در بایوفیدبک با بکارگیری ابزارهای الکترونیکی اطلاعاتی را در مورد اعصاب، عضلات و فعالیت‌های خود مختار بدن ثبت و پردازش می کنند و در قالب فیدبک صوتی یا تصویری به بیمار و پزشک معالج او نشان می دهند.
درمان‌های بیوفیدبک، به علت اینکه همزمان به صورت یکسان بر روی عملکرد ذهن و بدن تاثیر می گذارد، تاثیر زیادی در درمان بیمار داشته و باعث سرعت بخشیدن به روند درمان می‌شود.
نحوه عملکرد دستگاه بیوفیدبک فیزیوتراپی
نحوه عملکرد دستگاه بیوفیدبک در فیزیوتراپی همانند عملکرد آن در حوزه روانشناسی است، تنها کاربردهای آن تفاوت می کند.
در بیوفیدبک شما به سنسورهای الکتریکی وصل می‌شوید، که سیگنال‌هایی را از نواحی مختلف بدن دریافت می‌کند. در واقع دستگاه بایوفیدبک ابتدا به ثبت سیگنال‌های بیولوژیک بدن مانند امواج مغزی، تنفس، فشار خون، تعریق، انقباضات عضلانی و… می‌پردازد.
سپس این اطلاعات و سیگنال‌های ثبت شده توسط دستگاه پردازش می شود و آنگاه در صفحه رایانه به شکل فیدبک‌های صوتی و تصویری به فرد نمایش داده می شود.
هنگامی که مغز به این وسیله اطلاعاتی را درباره خود و بدن دریافت می کند، می تواند از این اطلاعات برای باز گرداندن بدن به حالت تعادل استفاده کند.
شخص به کمک این شیوه از شرایط و عملکرد بدن خود آگاه می شود، که مثلا هم اکنون ضربان قلبش بالاست یا نه؟ در ادامه وقتی که سعی می کند ضربان قلب خود را به کمک ذهن پایین بیاورد، فیدبک‌های صوتی و تصویری به او نشان می دهند که آیا در این کار موفق بوده است یا خیر.
پیشنهاد میکنیم این مقاله را مطالعه کنید: کاربرد بیوفیدبک در روانشناسی و روانپزشکی
بیوفیدبک به شما می‌آموزد، چگونه تغییرات ظریف و ماهرانه‌ای در بدن خود ایجاد کنید. در واقع با کمک این روش فرد می‌تواند بر روی عملکرد اندام‌هایش کنترل بهتری داشته باشد.
به عنوان مثال یکی از کاربردهای بیوفیدبک در فیزیوتراپی، بازآموزی عضلانی است. با بیوفیدبک می توانید برخی ماهیچه‌ها را به تدریج آرام کنید تا به آنچه می‌خواهید، برای مثال کاهش اسپاسم عضلانی برسید.
در این شیوه دستگاه بیوفیدبک سیگنال های الکتریکی را از عضلات دریافت می‌کند. سپس دستگاه این سیگنال‌ها را به شکلی که برای بیمار قابل درک باشد، مثل خطوط رنگی، چشمک زدن نور لامپ و یا فعال شدن بوق هنگام افزایش انقباض، ترجمه می کند.
یعنی شما می‌توانید، انقباض و شل شدن عضلات را مثلا به صورت تغییرات خطوط رنگی در مانیتور کامپیوتر مشاهده کنید.
اگر بیمار بخواهد چشمک زدن نور یا بوق زدن را کم کرده و یا تغییرات خطوط رنگی را اصلاح کند، باید سعی کند مثلا انقباض عضلات را کاهش دهد. در این حالت بیمار مرتباً بازخورد انقباضات را در مانیتور مشاهده می کند و سعی می کند اسپاسم عضلات خود را کم کند.
همچنین فیزیوتراپیست نیز در کنار بیوفیدبک به شما آموزش خواهد داد، که مثلا کدام عضلات را چگونه و چه زمانی شل یا سفت کنید.
این روش درمانی یک روش موثر در تقویت عضلات کف لگن، که یکی از مهم‌ترین عوامل زمینه ساز بی اختیاری ادرار و مدفوع است می باشد.
متخصصان فیزیوتراپی برای کمک به بهبود توانایی‌های حرکتی افراد مبتلا به سکته مغزی و یا فلج مغزی نیز از دستگاه بیوفیدبک در فیزیوتراپی استفاده می کنند.
اﻧﻮاع دستگاه بیوفیدبک فیزیوتراپی
دستگاه بیوفیدبک در فیزیوتراپی انواع مختلفی دارد، که هر کدام در جهت کاربرد خاصی در درمان بیماری‌ها و اختلالات ساخته شده‌اند. اما آنها را به چند دسته کلی می توان تقسیم بندی کرد:
برخی از انواع دستگاه‌های بیوفیدبک از یک یا چند سنسور متصل به انگشتان دست یا گوش استفاده می‌کنند، تا تغییرات فیزیولوژیکی بدن، مانند فعالیت ضربان قلب، تغییرات پوست و… را اندازه گیری کنند.
این سنسورها به کامپیوتر وصل می‌شوند و پس از اندازه گیری علائم زیستی بیمار، با استفاده از گرافیک و هیجانات کامپیوتری، به او کمک می‌کنند تا بیماری خود را کنترل کند.
نوع دیگری از درمان بیوفیدبک شامل استفاده از هدبندهایی است که بر فعالیت مغزی شما نظارت می‌کند. در این روش سیگنال‌های مغزی بررسی شده، تا از وضعیت ذهنی بیمار آگاه شوند.
یک نوع دیگر نیز، دستگاه بیوفیدبک قابل پوشیدن است. این دستگاه شامل استفاده از یک سنسور روی کمر است، که تنفس شما را بررسی و الگوهای تنفسی شما را با استفاده از یک برنامه قابل دانلود دنبال می‌کند.
با انواع دیگر دستگاه‌های بیوفیدبک از نظر عملکرد و کاربرد در این مقاله می توانید آشنا شوید.
ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی دستگاه بیوفیدبک در فیزیوتراپی
در ادامه مطلب بهتر است به کاربردهای دستگاه بیوفیدبک در فیزیوتراپی بپردازیم، تا ببینیم این دستگاه‌ها در چه حوزه‌های به کار می رود.
بایوفیدبک برای کمک به درمان بسیاری از موضوعات جسمی و ذهنی کاربرد دارد. استفاده از روش بیوفیدبک در فیزیوتراپی به تازگی وارد شده است و کاربرد آن بیشتر در باز آموزی‌های عضلانی-عصبی و درمان بی اختیاری ادرار و مدفوع می‌باشد.
در بازآموزی‌های عضلانی-عصبی با نصب سنسورهایی بر روی عضلات سیگنال‌هایی از عضلات بیمار دریافت می شود و از طریق بیوفیدبک و فیزیوتراپی، فرد حرکت مورد نظر را کاملا یاد می‌گیرد.
کارایی دیگر بیوفیدبک در لرزش غیر ارادی دستان در بیماران اعصاب و پارکینسونی می باشد، که با نصب سنسورها بر روی عضلات دارای لرزش فرد از طریق مشاهده‌ی سیگنال‌ها سعی در کنترل این لرزش می‌کند.
در درمان بی اختیاری نیز، بیوفیدبک باعث بالا رفتن میزان کنترل فرد در این موارد می‌شود. بیوفیدبک عمدتاً در درمان بیماری‌هایی به کار می رود که داروها در درمان آن موفق نیستند.
بایوفیدبک در درمان طیف وسیعی از شرایط عصبی و عضلانی، مثل اختلالات ماهیچه لگن (بی اختیاری ادرار فوری و فشاری، بی اختیاری مدفوع، واژینیوسموس، یبوست و مقاربت دردناک)، ضعف ماهیچه‌ها بخاطر سکته، دندان قروچه، دردهای تنشی، مشکلات معده‌ای-روده‌ای مثل سندرم روده تحریک پذیر، حالت تهوع و استفراغ موثر است.
آشنایی با دستگاه بیوفیدبک عضله
تعدادی از کاربردهای دستگاه بیوفیدبک در فیزیوتراپی ، در لیست زیر می توانید مشاهده کنید:
- درمان دردهای مزمن
- سردرد
- بی اختیاری ادراری
- باز آموزی عضله بعد از عمل جراحی
- کاهش لرزش در بیماری‌های مغز و اعصاب مثل MS و پارکینسون
- ریلکسیشن عضلاتی که دچار اسپاسم شده‌اند
- انقباض عضلات مهار شده (مانند گچ گرفتگی)
- تقویت عضلات ضعیف
- گیر افتادگی و بی ثباتی شانه
- درمان یبوست
- اختلال مفصل گیجگاهی
- بازآموزی الگوی صحیح حرکت بعد از آسیب در ورزشکاران
- کمک به بازگشت حرکت در بیماران قطع نخاع، سکته مغزی، ضربه مغزی و …